Η μελέτη αυτή του Παν. Σ. Μαρτίνη, θεολόγου - τ. Σχολικού Συμβούλου, αφορμάται από δύο ανέκδοτα Πατριαρχικά και Συνοδικά έγγραφα (1809, 1910) που βρέθηκαν στο αρχείο του Αντ. Οικονόμου, Γυμνασιάρχη Καλαβρύτων, που δολοφονήθηκε και αυτός από τους Γερμανούς στις 13/12/1943.

Απευθύνεται στον επίσκοπο Δαμαλών Ιωνά και αποτελούν "Αποδείξεις" για την πληρωμή των Κυβερνητικών και Πατριαρχικών φόρων.

Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη: Στο Α΄ μέρος δημοσιεύονται και σχολιάζονται οι δύο αυτές "Αποδείξεις" και δίνονται αρκετές πληροφορίες για τους φόρους "χαράτζιον" και "μιρί" (κυβερνητικούς), καθώς και για τον φόρο της "ζητείας" (πατριαρχικό).

Στο Β΄ μέρος ερευνάται η καταγωγή και η καθόλα προσωπικότητα και δράση του παραλήπτη των Πατριαρχικών Εγγράφων επισκόπου Δαμαλών Ιωνά.

Έτσι, σύμφωνα και με την έρευνα, ο Ιωνάς γεννήθηκε στους Άνω Λουσούς των Καλαβρύτων το 1764/65 και εκάρη μοναχός στην Ι. Μονή του Μ. Σπηλαίου. Το 1801 χειροτονήθηκε επίσκοπος Δαμαλών (τ. δήμου Τροιζηνίας). Πολύ νωρίς μυήθηκε στα της Φιλικής Εταιρίας. Με την κήρυξη της Επανάστασης βρέθηκε έτοιμος για να λάβει ενεργό μέρος στην πολιορκία της Κορίνθου και του Φρουρίου της. Μπήκε με τον Κολοκοτρώνη στην Ακροκόρινθο ευλογώντας τα Ελληνικά στρατεύματα που κατέλαβαν το Φρούριο.

Το 1825 τιμήθηκε με το αξίωμα του Μινίστρου (Υπουργού) της Θρησκείας.

Το 1830 ο Ιωάννης Καποδίστριας τον διόρισε τοποτηρητή Ναυπλίας και μέλος της Εκκλησιαστικής Επιτροπής, που σκοπό είχε την διευθέτηση πολλών εκκρεμοτήτων που αφορούσαν κυρίως στην διοίκηση της Εκκλησίας.

Το 1833 με τους Βαυαρούς στην εξουσία αρχίζουν οι περιπέτειές του. Καταργείται η Επισκοπή του και ο ίδιος, παρά την θέλησή του, με απειλές, τοποθετείται στην Επισκοπή Ηλείας. Όταν, μετά από έξι μήνες, θα παραιτηθεί και θα ζητήσει τη σύνταξή του, η απάντηση θα είναι σκληρή και ταπεινωτική: "Διά τους αυθαιρέτως παραιτουμένους υπαλλήλους της Κυβερνήσεως δεν υπάρχει κενή θέσις εις τους γενικούς προϋπολογισμούς των εξόδων του Κράτους". Από το 1834 μέχρι και το 1852, που εκλέχτηκε Αρχιεπίσκοπος Κορινθίας, υπήρξε πολλές φορές μέλος της Ι. Συνόδου και εκκλησιαστικών επιτροπών.

Πέθανε το Νέμβιο του 1853 σε ηλικία 90 περίπου ετών και κηδεύτηκε με τιμές από τον τότε Μητροπολιτικό Ναό της Αγ. Ειρήνης.

Η πλάκα του τάφου του σώζεται στν Ι. Μονή Ασωμάτων (Πετράκη). Ο τύπος της εποχής έγραψε πολλά τιμητικά σχόλια για την προσωπικότητα και την καθόλα εθνικο-θρησκευτική δράση του.

Το βιβλίο του Π. Μαρτίνη είναι μια μελάτη ιστορική - ερευνητική, που μας δίνει πολλές πληροφορίες, άγνωστες ίσως, για πολλά πολιτικά και εκκλησιαστικά ζητήματα του πρώτου μισού του 19ου αιώνα στον Ελλαδικό χώρο. Επίσης μας πληροφορεί για το σημαντικό ρόλο που έπαιξαν και τα υψηλόβαθμα στελέχη της Εκκλησίας (Επίσκοποι κλπ) στην περίοδο της Εθνεγερσίας και που δεν δίσταζε η Διοίκηση να τους αναθέτει και πολιτικά αξιώματα.

Παρουσίαση του βιβλίου στα Καλάβρυτα

Την Παρασκευή 11 Αυγούστου 2000 στην αίθουσα της Δημακοπουλείου Βιβλιοθήκης Καλαβρύτων έγινε η παρουσίαση του βιβλίου "Ο Καλαβρυτινός Αγωνιστής Ιεράρχης Ιωνάς Κωνσταντινίδης (1764-1853)" του Παναγιώτη Μαρτίνη τ. Σχολικού Συμβούλου. Προλόγισε ο τ. Σχολικός Σύμβουλος κ. Ιωάννης Λεοντίου και στη συνέχεια ο συγγραφέας αναφέρθηκε στις ενότητες του βιβλίου και στις πηγές. Την εκδήλωση παρακολούθησε πλήθος κόσμου και μεταξύ των επισήμων παραβρέθηκαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ.κ. Αμβρόσιος και ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ κ. Νίκος Τσούλιας, που έκαναν σημαντικές παρεμβάσεις κατά τη διάρκεια της βιβλιοπαρουσίασης.    

Ι. Μ. ΧΑΤΖΗΦΩΤΗ
"Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ..."

Κριτική παρουσίαση του βιβλίου του Παν. Σ. Μαρτίνη
για τον αγωνιστή Ιεράρχη Ιωνά Κωνσταντινίδη
(Εφημ. ΤΥΠΟΣ της Κυριακής, 1/10/2000)

Δεν πάει πολύς καιρός που υπουργός της Κυβέρνησης χαρακτήρισε τον Αρχιεπίσκοπο και τους Αρχιερείς "Υπαλλήλους του Κράτους" από το οποίο μισθοδοτούνται.

Στον τ. σχολικό σύμβουλο Παν. Σ. Μαρτίνη οφείλουμε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συγγραφή με τον τίτλο "Ο Καλαβρυτινός αγωνιστής Ιεράρχης Ιωνάς Κωνσταντινίδης" (1764;-1853) Εκδόσεις "Τήνος" Αθήνα 2000, σελ. 103. Ο κ. Μαρτίνης, έπειτα από πολύμοχθη έρευνα σε αρχεία, βιβλιοθήκες κ.α. πηγές και αξιοποίηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, φώτισε την προσωπικότητα του σημαντικού αυτού Επισκόπου, για τον οποίο η εφημερίδα "Αιών" όταν εξεδήμησε (αρ. φ. 1414/1853) έγραψε:

"Ο αοίδιμος Ιωνάς ... διήνυσε τον βίον αυτού ως πιστός λειτουργός του Υψίστου, επί ευσεβεία και αρετή, αγαπόμενος και σεβόμενος (sic) παρά πάντων ως τοιούτος. Κατά τον Αγώνα ειργάσθη μετά πολλής αυταπαρνήσεως υπέρ πίστεως και πατρίδος... Τοιούτως επολιτεύθη ο αοίδιμος Ιεράρχης της Κορίνθου Ιωνάς Πελοποννήσιος, ευσεβής, πράος, ταπεινός, ελεήμων και ακτήμων μέχρι της ακριβεστέρας σημασίας της λέξεως".

Σε ηλικία 37 ετών χειροτονήθηκε το 1801 Επίσκοπος Δαμαλών και Πεδιάδος υπό τον Μητροπολίτη Κορίνθου Ζαχαρία ( 1784-1819). Στην Επισκοπή αυτή παρέμεινε ως το 1833, που συγχωνεύθηκε με την Μητρόπολη Κορίνθου. Το 1819 σε ηλικία 40 χρονών μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία. Στον κατάλογο των Φιλικών του αρχείου Σέκερη έχει αριθμό 420. Ανέπτυξε τότε σπουδαία εθνεγερτική δράση και γι' αυτό θεωρείται " από τους πρωτεργάτες κήρυξης της Επανάστασης στην Κορινθία". Μεταξύ άλλων, ο Ιωάννης Φιλήμων ("Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως") γράφει για την προσφορά του στον Αγώνα:

"Και ιδού ο πατριώτης Επίσκοπος Δαμαλών Ιωνάς επικεφαλής 600 περίπου Σολυγείων (Σοφικιτών) της Κορινθίας, Τροιζηνίων και Ερμιονιτών, ο Ηγούμενος Γρηγόριος μετά πολλών Σαλαμινίων (Κουλουριωτών), ο Σιναϊτης και ο Διδασκαλόπουλος μετά των Πειραίων (Περαχωριτών) συγκεντρούνται τη 30ή Μαρτίου, ημέρα Τετάρτη, οι μεν τοις Κεγχρεαίς (Κεχριαίς) οι δε κατά το λεγόμενο τείχος του Ισθμού...". Έτσι ξεκινάει η Επανάσταση στην Κόρινθο.

Η εθνεγερτική δράση του Ιωνά υπήρξε πολύ σημαντική. Ο Αμβρόσιος Φραντζής διασώζει ένα χαρακτηριστικό περιστατικό από την συμμετοχή του στην πολιορκία της Κορίνθου:

"Εκινδύνευσε και ο Επίσκοπος Δαμαλών, απορριφθείς καθ' οδόν από τον ημίονον επί του οποίου ήτον καθήμενος, όστις διεσώθη, χάρις τη Θεία Προνοία, δια να χρησιμεύση και εις την μετά ταύτα πολιορκίαν της Κορίνθου, και ακολούθως εις την διάρκειαν της επταετούς επαναστάσεως, ως και εφάνη ωφέλιμος, συντελέσας και καθ' όλα χρηματικώς τε και ενεργητικώς".

Και στη δεύτερη πολιορκία του Ακροκορίνθου (Ιανουάριος 1822), ο Ιωνάς έλαβε ενεργό μέρος στο πλευρό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και μαζί με τον Κορίνθου έψαλαν δοξολογία για την κατάληψη του φρουρίου. Το έτος 1825 ο Ιωνάς έγινε Μινίστρος της Θρησκείας προσφέροντας αξιόλογες υπηρεσίες στον κατευνασμό της διχόνοιας που είχε δημιουργηθεί (διαδέχθηκε τον Ανδρούσης Ιωσήφ). Αξίζει να παρατεθούν τα λόγια που έγραφε σε επιστολή του με ημερομηνία 27 Μαΐου 1825 προς τον Παμφύλου Κύριλλο, Τοποτηρητή της επαρχίας Έλους:

"... Επειδή και εις τον παρόντα πόλεμον, ο αγών είναι υπέρ πίστεως και ομογενών, όσοι πιστεύουν εις Χριστόν, διατάττεσαι, Θεοφιλέστατε, παρά του υπουργείου τούτου, να περιέλθης εξαρχικώς όλη την έκτασιν της επαρχίας του Αγίου Πέτρου διά να κηρύξης και παρακινήσης τον λαόν εις το να τρέξη όσον τάχιστα κατά τον απίστων εχθρών, να αγιάσης, να ευλογήσης και να συνοδεύσης με τας προς Θεόν ικεσίας σου, τους εκστρατεύοντας εις τα στρατόπεδα οπλοφόρους Χριστιανούς, ερεθίζων τα πνεύματα των Ελλήνων εις θυμόν και εκδίκησιν κατά των τυράννων, καθότι πνέουσα η πατρίς ημών ήδη τα λοίσθια, κινδυνεύομεν άπαντες να εξαναδραποδισθώμεν...".

Πήρε μέρος στη Γ' εν Τροιζήνι Εθνική Συνέλευση (19 Μαρτίου 1827), που εξέλεξε ως Κυβερνήτη της Ελλάδος τον Ιωάννη Καποδίστρια. Χρημάτισε από το 1830-1833 Τοποτηρητής Ναυπλίας και από το 1833-1834 Επίσκοπος Ηλείας. Εκεί μετατέθηκε από την Αντιβασιλεία, χωρίς την θέλησή του, με απειλές και εξαναγκασμό, "πλήρη εξουθένωση και περιφρόνηση της προσωπικότητάς του", όπως σημειώνει ο κ. Μαρτίνης. Κατά τον Κων. Οικονόμου τον εξ Οικονόμων "αντειπών... παρητήθη μετά μήνας εξ, μηδόλως εις την Επισκοπή απελθών". Προσηλωμένος στους ιερούς κανόνες της Εκκλησίας και αντιδρώντας στη βάναυση επέμβαση της Βαυαροκρατίας στα εσωτερικά της, ο Ιωνάς προτίμησε να παραιτηθεί και ζήτησε να αποτραβηχθεί στην κοινοβιακή Μονή του Ευαγγελισμού της Σκιάθου. Η κυβέρνηση εμφάνισε ως λόγους παραίτησης του Ιωνά το γήρας και σωματικές ασθένειες. Εκδικητικά του στέρησε μια πενιχρή σύνταξη που ζητούσε για τα στοιχειώδη έξοδά του, του ζήτησε να εγκαταλείψει το Ναύπλιο και να αποσυρθεί στη Σκιάθο, διακηρύσοντας ότι "δια τους αυθαιρέτους παραιτουμένους υπαλλήλους της κυβερνήσεως δεν υπάρχει κενή θέσις εις τους γενικούς προϋπολογισμούς των εξόδων του κράτους". Η Ιστορία, λοιπόν, επαναλαμβάνεται.

Τον Ιούλιο 1852, στα 87 του χρόνια ο πρώην Ηλείας Ιωνάς αποκαθίσταται και εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος Κορίνθου. Διατελεί μέλος της Ιεράς Συνόδου ως τον θάνατό του στις 29 Νοεμβρίου 1853, κηδεύεται από τον Ι. Ναό Αγίας Ειρήνης και ενταφιάζεται στη Μονή Πετράκη, όπου και ο τάφος του Κων. Οικονόμου του εξ Οικονόμων. Αυτά τα πολύ σημαντικά αντλήσαμε από την εμπεριστατωμένη εργασία του κ. Μαρτίνη και ενδεικτικά της νοοτροπίας ορισμένων συγχρόνων εκσυγχρονιστών.