ΜΝΗΜΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
ΑΠΟ ΤΟ '40 ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

Κλάδος Εκδόσεων Επικοινωνιακής και Μορφωτικής Υπηρεσίας
της Εκκλησίας της Ελλάδος

Παρουσιάσθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2000, στο Μέγαρο μουσικής Αθηνών, το νέο βιβλίο του Κλάδου Εκδόσεως της Επικοινωνίας και Μορφωτικής Υπηρεσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, υπό τον τίτλο "ΜΝΗΜΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ '40 ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ". Ο ως άνω Τόμος αναφέρεται στον ιστορικό ρόλο που διεδραμάτισε η Εκκλησία κατά την περίοδο του Ελληνοϊταλικού Πολέμου και των χρόνων της Κατοχής και στην συμβολή της στην σωτηρία του Λαού και του τόπου.

Ο Τόμος, τον οποίο προλογίζει ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Χριστόδουλος, περιλαμβάνει τα ακόλουθα κεφάλαια:

  • Η κήρυξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου,
  • Η Γερμανική και Βουλγαρική Κατοχή,
  • Η Αντίσταση και το Μαρτύριο του Ιερού Κλήρου, (με ιδιαίτερες αναφορές στον Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο, στον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, στους Ιεράρχες, στους Στρατιωτικούς Ιερείς, στην συμμετοχή των Ιερέων στην Εθνική Αντίσταση στις πόλεις και τα βουνά, στις πολύτιμες Εκθέσεις των Ιερέων που εξομολογούνταν και κοινωνούσαν τους υπό εκτέλεσιν Πατριώτες στις φυλακές, στην κοινωνική μέριμνα της Εκκλησίας το 1940 και την Κατοχή, στην θυσία του Ιερού Κλήρου της υπό το Οικουμενικό Πατριαρχείο ημιαυτονόμου Εκκλησίας της Κρήτης και των Ι. Μητροπόλεων της Δωδεκανήσου, στην θυσία του Ιερού Κλήρου της Εκκλησίας της Κύπρου και της Βορείου Ηπείρου της Εκκλησίας της Αλβανίας),
     
      Ο Αρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος προτείνει στους δημοσιογράφους τον σημαντικό τόμο κατά την επίσκεψή του στην Πάτρα (29/11/2000 - βιβλιοπωλείο Αποστολικής Διακονίας)
  • Η προσφορά των Μονών της Πατρίδος μας στον Αγώνα,
  • Το θαύμα της πίστεως (με ιδιαίτερες αναφορές στον τορπιλισμό της "ΕΛΛΗΣ", στην ευλάβεια των αγωνιζομένων προς την Υπέρμαχο Στρατηγό και στην προσφορά του Πανελληνίου Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας της Τήνου),
  • Η μέριμνα και η συναντίληψη της Εκκλησίας προς τους Έλληνες-Εβραίους,
  • Οι εκδηλώσεις συμπαραστάσεως των Ορθοδόξων Εκκλησιών,
  • Η φωνή διαμαρτυρίας των Ετεροδόξων,
  • Η πολιτιστική καταστροφή (βεβηλώσεις, καταστροφές, συλήσεις, πυρπολήσεις Ναών, Μονών, ιερών κειμηλίων και χειρογράφων) που έγινε από τους Κατακτητές, και τέλος,
  • Το Συναξάρι των Εθνομαρτύρων Κληρικών, στο οποίο, μετά από ενδελεχή έρευνα, καταγράφονται τα ονόματα, βιογραφικά και άλλα στοιχεία των πεσόντων, εκτελεσθέντων, συλληφθέντων, φυλακισθέντων και εκδιωχθέντων από τις Αρχές Κατοχής Κληρικών και Μοναχών.

Κύρια πηγή, για την συγγραφή του παρόντος Αφιερωματικού Τόμου, απετέλεσε το υλικό του Ιστορικού Αρχείου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Σημαντικά, επίσης, στοιχεία (μελέτες έγγραφα, βιβλιογραφικά, φωτογραφίες) απέστειλαν Ιερές Μητροπόλεις και έθεσαν στην διάθεση μας επιστήμονες- ερευνητές και Ιδρύματα.

 

Θεία Λειτουργία στο κατάστρωμα του θρυλικού θωρηκτού ΑΒΕΡΩΦ που τελεί ο Στρατιωτικός Ιερεύς Αρχιμ. Διονύσιος Παπανικολόπουλος.

 

Συγγραφείς των διαφόρων κεφαλαίων είναι:

Ο Σεβ. Μητροπολίτης Πατρών κ. Νικόδημος, οι Αρχιμανδρίτες κ. Θεολόγος Αποστολίδης, Αρχιγραμματεύς της Ιεράς Συνόδου, κ. Χρυσόστομος Σκλήφας, Γραμματεύς της Ιεράς Συνόδου, κ. Δωρόθεος Πολυκανδριώτη, Γραμματεύς της Συνοδικής Επιτροπής Εκκλησιαστικής Τέχνης, Μουσικής και των Χριστιανικών Μνημείων,κ. Μακάριος Φιλοθέου, Αναπληρωτής Διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας κ. Χρυσόστομος Τρανταφύλλου, Ιεροκήρυξ, κ. Αγαθάγγελος Χαραμαντίδης, Διευθυντής Κλάδου Εκδόσεως Επικοινωνιακής και Μορφωτικής Υπηρεσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος - Ιστορικού Αρχείου της Ιεράς Συνόδου, ο κ. Βλάσιος Φειδάς, καθηγητής Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, ο κ. Χρήστος Καραγιάννης, Θεολόγος, ο κ. Δημήτριος Παπαδάκης, Ιστορικός-Φιλόλογος, ο κ. Ιωάννης Χατζηουρανίου, Θεολόγος, και ο κ. Ιωάννης Χατζηφώτης.


Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΜΟΥ

 

Κοσσίνα Πρεμετής. Ο Καρυστίας Παντελεήμων, ο Στρατιωτικός Ιερεύς π. Τιμόθεος Χαλόφτης, ο Διάκονος Παντελεήμων Καρανικόλας, με Αξιωματικούς και στρατιώτες.

 

Ο Τόμος παρουσιάσθηκε σε εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 26 Νοεμβρίου, ώρα 6 μ.μ. στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα Δ. Μητρόπουλου), με την τιμητική παρουσία του Εξοχωτάτου Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου, των Μακαριωτάτων Αρχιεπισκόπων Κύπρου κ. Χρυσοστόμου και Τιράνων κ. Αναστασίου, Ιεραρχών, εκπροσώπων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Πέτρου Ευθυμίου, ο οποίος απηύθυνε και χαιρετισμό, της Πολιτικής και Στρατιωτικής Ηγεσίας της Χώρας, Πρέσβεων, των Δημάρχων των Μαρτυρικών Πόλεων (εκ μέρους των οποίων απηύθυνε χαιρετισμό ο Πρόεδρος Δικτύου Μαρτυρικών πόλεων, Δήμαρχος Καλαβρύτων, κ. Αθανάσιος Παπαδόπουλος), εκπροσώπων των Πνευματικών Ιδρυμάτων της Χώρας, Ετεροδόξων, του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου και των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων Αθηνών και Θεσσαλονίκης, του Νομικού και Δικαστικού Κλάδου, των Αντιστασιακών Οργανώσεων, Ιερέων που έλαβαν μέρος στην Εθνική Αντίσταση και των οικογενειών τους απ' όλη την Ελλάδα, Δημοσιογράφων και άλλων.

 
  Πορεία προς το μέτωπο.
Ο Μητροπολίτης Καρυστίας Παντελεήμων, ο Διάκονος Παντελεήμων Καρανικόλας και Έλληνες στρατιώτες.

Την εκδήλωση χαιρέτησε πρώτος ο Αρχιμανδρίτης π. Αγαθάγγελος Χαραμαντίδης, Διευθυντής Κλάδου Εκδόσεων - Ιστορικού Αρχείου Ιεράς Συνόδου, ο οποίος και επιμελήθηκε την έκδοση του Τόμου.

Τον Τόμο παρουσίασαν οι: Πρωτοπρεσβύτερος κ. Γεώργιος Μεταλληνός, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Μανώλης Γλέζος, Αντιστασιακός-τ. Βουλευτής, κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Πρύτανις του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Χρήστος Πασαλάρης, αρθρογράφος, κ. Βλάσιος Φειδάς, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

Θεία Λειτουργία στο μέτωπο, κατά την διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, που τελεί ο Στρατιωτικός Ιερεύς Αρχιμ. Χρυσόστομος Δεληγιαννόπουλος.

 

Στην εκδήλωση ομίλησε και ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Χριστόδουλος, με θέμα: "Η Εκκλησία στην Εθνική Αντίσταση". Κατόπιν αποφάσεως της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου τιμήθηκαν με το Παράσημο της Εκκλησίας της Ελλάδος, Κληρικοί που αγωνίσθηκαν κατά την περίοδο εκείνη (1940-1944).

Η βραδυά έκλεισε με συναυλία της χορωδίας της Εμπορικής Τραπέζης, την οποία διηύθυνε ο κ. Σταύρος Μπερής.

Ολόκληρη την εκδήλωση κάλυψε και μετέδωσε ο τηλεοπτικός σταθμός της Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών .

Τον Σεβ. Μητροπολίτη Πατρών κ. Νικόδημο εκπροσώπησε ο Πρωτοσύγκελλος της Μητροπόλεως, Αρχιμανδρίτης κ. Ιερόθεος Ζαχαρής. Την ευθύνη της τηλεοπτικής καλύψεως είχε ο υπεύθυνος προγράμματος του σταθμού κ. Παναγιώτης Ανδριόπουλος.

Διαστάσεις του Τόμου : 19Χ26, σελ. 565.
Τιμή: 15.000 δρχ.

Έκπτωση για βιβλιοπωλεία και Ιερούς Ναούς: 30%

Παραγγελίες: τηλ. 72.26.597
(υπεύθυνος: κ. Κων/νος Μιχαηλίδης).



ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ
Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ

σσ. 58 - 60 του Τόμου

Θεωρούμε απαραίτητο να παραθέσουμε εδώ ολίγα για την αξιοθαύμαστη στάση του "εις τον αγώνα και την αγωνίαν του Έθνους", κατά την είσοδο του Γερμανικού στρατού, ως κατακτητού, στην Αθήνα, την Κυριακή 27 Απριλίου του 1941.

 

Ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος, με τον Αρχιδιάκονό του Νικόδημο (νυν Μητροπολίτη Πατρών), κοντά στους στρατευμένους Έλληνες και τους τραυματίες Πολέμου στο Ναυτικό Νοσοκομείο Ναυστάθμου.

 

Ο Αρχιεπίσκοπος ήλθε ενωρίς το πρωί στην Αρχιεπισκοπή. Μας είπε ότι δεν θα λειτουργήση, διότι έπρεπε σε κάθε στιγμή να είναι έτοιμος για ότι προκύψει. Στον Αρχιδιάκονο επέτρεψε να μεταβή στην Εκκλησία, χωρίς να λειτουργήση, για να είναι έτοιμος, αν χρειασθή να τον καλέση κοντά του.

Ήταν Κυριακή του Θωμά. Ο Αρχιδιάκονος εκήρυξε απ' άμβωνος τον θείο λόγο, με θέμα το "Ειρήνη υμίν", από το Ευαγγέλιο της ημέρας. Θέμα κατάλληλο, για να προδιαθέση τους πιστούς, να μην πανικοβληθούν από τα επερχόμενα γεγονότα.

Περί το μέσον του κηρύγματος, εθεάθη ο κλητήρας της Αρχιεπισκοπής, να καλή δια νεύματος τον ομιλητή, να κατέλθη από τον άμβωνα, διότι τον ζητεί ο Αρχιεπίσκοπος. Περιώρισε το κήρυγμα και κατήλθε. Και αφού έλαβε δύναμη δια της Θείας Κοινωνίας, έσπευσε προς τον Αρχιεπίσκοπο. Τον βρήκε όρθιο προ του παραθύρου και κλαίοντα. Διότι αντίκρυσε από το παράθυρο την σημαία του αγκυλωτού Σταυρού επί της Ακροπόλεως. Αυτό το θέαμα τον ετραυμάτισε ψυχικά. Διότι ήταν εθνικός ανήρ και εθνικός αγωνιστής.

 
  Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος προΐσταται σε Δέηση για την ευόδωση του Αγώνος.

Λίγο μετά άρχισαν να καταφθάνουν προς αυτόν αλλεπάλληλα μηνύματα από μέρους της Πολιτείας. Τρία ήσαν τα μηνύματα. Πρώτον, ότι συγκροτήθηκε επιτροπή, για να παραδώση την πόλη, και προσεκαλείτο να μετάσχη της επιτροπής και ο Αρχιεπίσκοπος. Αλλ' εκείνος απάντησε ότι "οι Έλληνες Ιεράρχες δεν παραδίδουν τας πόλεις εις τον εχθρόν, αλλά καθήκον των είναι να εργασθούν δια την απελευθέρωσιν αυτών".

Ήλθε κατόπιν, δεύτερο μήνυμα, από τον Δήμο: ότι θα τελεσθή Δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό, και εκαλείτο να προσέλθη σ' αυτή ο Αρχιεπίσκοπος. Αλλ' αυθόρμητα απάντησε ότι, "Δοξολογία δεν έχει θέσιν επί τη υποδουλώσει της Πατρίδος μας, η ώρα της Δοξολογίας θα είναι άλλη'.

Επακολούθησε και τρίτη ειδοποίηση: ότι ζητεί να τον επισκεφθή ο Γερμανός Στρατιωτικός Διοικητής Φόν Στούμμε. Και απάντησε ξηρώς: "Θα τον αναμένω". Έδωσε δε εντολή στον Αρχιδιάκονο-τον γράφοντα και ιστορούντα ταύτα εξ' αμέσου προσωπικής εκεί παρουσίας- να τον αναμένω στην είσοδο της Αρχιεπισκοπής, ενώ εκείνος έμεινε στο γραφείο του.

 

Ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος μετά του Πρωθυπουργού Ιωάννου Μεταξά, Δεκέμβριος 1939 (Φωτ.: Ιστορικόν Αρχείον Ιεράς Συνόδου)

 

Ήλθε μετά από λίγο ο αναμενόμενος. Αντί χαιρετισμού, το χέρι μου διέγραψε σχήμα ακαθόριστο, δυνάμενο να εκληφθή ως οιονεί ευλογία. Ωδήγησα τον επισκέπτη στο γραφείο του Αρχιεπισκόπου. Ωμίλησαν γερμανικά. Ο επισκέπτης άρχισε με φιλόφρονες φράσεις: "Ωραία πόλις η Αθήνα" και άλλα παρόμοια. Ο Αρχιεπίσκοπος απάντησε: "ελπίζω να σεβασθήτε την πόλιν". Και εν τέλει του διαλόγου προσέθεσε: "Σας συμβουλεύω και σας παρακαλώ να μην θίξετε την φιλοτιμίαν του Ελληνικού Λαού", υπονοών ότι ο Λαός θα αντιδράση γενναίως.

Υπήρξε κατόπιν άλλη απαίτηση: να ορκίση την γερμανοπρόβλητη Κυβέρνηση (Τσολάκογλου). Και ο Αρχιεπίσκοπος απάντησε ότι "δεν μπορώ να ορκίσω Κυβέρνησιν προβληθείσαν από του εχθρού. Ημείς γνωρίζομεν ότι τας Κυβερνήσεις ορίζει ο Λαός και ο Βασιλεύς. Εδώ τώρα ούτε ο Λαός εψήφισε την Κυβέρνησιν, ούτε ο Βασιλεύς την ώρισε. Πως μου ζητείτε να ορκίσω Κυβέρνησιν υποδειχθείσαν υπό του εχθρού, δια να είναι άβουλον όργανόν του;".

Είναι αληθές εν τούτοις ότι πολλοί φίλοι και αφωσιωμένοι συνεργάτες του Αρχιεπισκόπου τον παρώτρυναν να δείξει μια συγκατάβαση στην προκείμενη περίπτωση. Αφού ούτως ή άλλως κυβέρνηση θα υπάρξει οπωσδήποτε, ας γίνει κάποια επιείκεια εκ μέρους του, για να μην εκθρονισθή, διότι τον εθεωρούσαν χρήσιμο, χρησιμώτατο, υπό τις κρίσιμες εκείνες περιστάσεις. Αλλά και πάλι δεν υποχώρησε. Έμεινε αμετακίνητος στις απόψεις του και απάντησε: "Εν γνώσει των συνεπειών που με αναμένουν, δεν δέχομαι την προτεινομένην παραχώρησιν. Εμμένω εις τας αρχάς μου".

Και έτσι έγινε. Η μεν Κυβέρνηση ορκίσθηκε από τον Εφημέριο της οικείας ενορίας (Αγίου Γεωργίου - Καρύκη), στην οποία υπάγεται η Βουλή. Αλλ' ο Αρχιεπίσκοπος επαύθη υπό συγκληθείσης επί τούτω "Μείζονος Συνόδου" (2 Ιουλίου 1941). Ομολογείται εν τούτοις ότι αυτή η γενναία στάση του έδωκε το μήνυμα της εθνικής αντιστάσεως προς τον εχθρό.



Περιεχόμενα
Επιστροφή