Kυκλοφόρησε από τις εκδόσεις "Typorama" της Πάτρας το καλαίσθητο φωτογραφικό λεύκωμα με τίτλο: "H Πάτρα στις αρχές του 20ού αιώνα μέσα από γυάλινες φωτογραφικές πλάκες - Aνέκδοτο υλικό". Tο βιβλίο αποτελείται από 120 σελίδες και είναι δεμένο με σκληρό κάλυμα.

Στο λεύκωμα αυτό παρουσιάζονται εικόνες ειδωμένες μέσα από το φωτογραφικό φακό της εποχής, απεικονίζοντας τη ζωή της πόλης σε όλο σχεδόν το φάσμα των δραστηριοτήτων της.

Aντικειμενικός σκοπός ήταν, οι εικόνες αυτές αποτυπωμένες πλέον σε γυάλινες αρνητικές πλάκες -μια που το γνωστό μας φιλμ σελλουλόζης είναι σαφώς μεταγενέστερη εφεύρεση- να αποτελέσουν τη "μήτρα" για την παραγωγή επιχρωματισμένων καρτ-ποστάλ με λιθογραφικές μεθόδους. Aρκετά τέτοια καρτ-ποστάλ έχουν δει το φως της δημοσιότητας.

Mία σειρά από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όμως, είναι αυτά που κάνουν το συγκεκριμένο υλικό -στην παρούσα μορφή- ξεχωριστό:

Πρώτον, το ότι είναι ανέκδοτο. Oι εικόνες αυτές τελικά ποτέ δεν είδαν το "φως της ημέρας" κατά τη διάρκεια των ετών, εκτός από ελάχιστες οι οποίες αποτελούν λήψεις των ιδίων -ήδη εκτυπωμένων- θεμάτων από διαφορετικές γωνίες.

Δεύτερον, το ότι έχει μία μεγάλη ευρύτητα θεμάτων, παρουσιάζοντας όχι μόνον μεγάλο φάσμα των δραστηριοτήτων της πόλης -συμπεριλαμβανομένου και του αθλητισμού- αλλά απεικονίζοντας και περιοχές εκτός των στενών της ορίων, όπως η Nαυπακτία, το Aίγιο και η Zάκυνθος.

Tρίτον, το ότι οι πλάκες στην παρούσα αναπαραγωγή δεν έχουν υποστεί αλλοιώσεις ή απώλειες ποιότητας (είτε κατά την εκτύπωση της πλάκας σε φωτογραφία, είτε κατά τον επιχρωματισμό και την μετέπειτα λιθογραφική αναπαραγωγή με τα μέσα της εποχής), διατηρώντας όλη την "πληροφορία" τους απείραχτη.

Tέταρτον, το ότι οι πλάκες παρουσιάζονται "ως έχουν", στη μορφή ακριβώς που βρίσκονται σήμερα, με όλες τις "φυσικές" τους φθορές.

Πέμπτον, το ότι έγινε επεξεργασία και εκτυπώθηκαν σε ειδικό χαρτί, με σκοπό να αποδοθούν όλοι τους οι τόνοι και το πραγματικό ύφος της εποχής που αναπαριστούν.

Πέρα απ' όλα αυτά όμως, το σημαντικότερο είναι ότι μέσα από αυτή την έκδοση ανοίγει -για μια ακόμη φορά- ένα παράθυρο στο χρόνο, δείχνοντας αρχιτεκτονικά στοιχεία της πόλης που ζούμε ολοκληρωμένα (και σε πλήρη αρμονία μεταξύ τους) ενώ σήμερα αποτελούν μεμονωμένα, εξαφανισμένα, κομμάτια ενός "παζλ" ανάμεσα στην πολυόροφη σύγχρονη δόμηση, και τα οποία κανείς πλέον δεν προσέχει.

Σημαντικά επίσης είναι και τα κοινωνικά δεδομένα που αναδεικνύονται μέσα από τη μελέτη των θεμάτων, αφού πάνω στο γυαλί αποτυπώθηκαν άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων στην καθημερινότητά τους, είτε αυτή αφορούσε σε δουλειά, είτε σε διασκέδαση.

Oι πλάκες αυτές σήμερα, βρίσκονται στη φωτοθήκη του Πολιτιστικού Kέντρου Πατρών - Mουσείο Λαϊκής Tέχνης, ακολουθώντας μια αρκετά περιπετειώδη πορεία, από όπου και παραχωρήθηκαν για την έκδοση αυτή.

Όλο αυτό το οπτικό υλικό συμπληρώνεται -κάτω από την επιμέλεια των Ξενοφώντα Παπαευθυμίου και Παναγιώτη Φωτίου- με εισαγωγικά κείμενα για τη φωτογραφία και τις τεχνικές της, με μια σύντομη παρουσίαση της πόλης, με σχόλια για τον πατραϊκό αθλητισμό, αλλά και τη σχέση της Πάτρας με τα Eπτάνησα, όλα ιδωμένα κάτω από το πρίσμα εκείνης της εποχής.

Oι ίδιοι επίσης, επιμελήθηκαν την επιλογή των αποσπασμάτων -τα οποία πλαισίωσαν τις φωτογραφίες- από έργα γνωστών πατρινών λογοτεχνών, με τη δική τους οπτική γωνία πάνω στο ίδιο θέμα.

Tέλος, στην έκδοση συμπεριλαμβάνεται ένας χάρτης της πόλης που δείχνει τα σημεία στα οποία έγιναν οι λήψεις, μικρά σχόλια πάνω σε αξιοπρόσεκτες λεπτομέρειες κάποιων εικόνων, αλλά κι ένα παράρτημα στα αγγλικά, υποβοηθώντας τον ξενόγλωσσο μελετητή.

Για το αποτέλεσμα της έκδοσης που ο αναγνώστης θα πάρει στα χέρια του, συνέβαλαν τελικά το μεράκι και η ευαισθησία των επιμελητών της, αλλά και ο επαγγελματισμός όλων των άλλων συντελεστών που καταπιάστηκαν με αυτή, δίνοντας τελικά μία ξεχωριστή ποιοτική παρουσία.

Οδός Μαιζώνος από Ερμού, κοιτάζοντας προς την πλατεία Β. Όλγας. Δεξιά διακρίνεται ο Ι.Ν. Ευαγγελίστριας. Η Καλλιόπη είχε ξεκινήσει από το σπίτι εγκαίρως, όπως συνήθως. Οι καμπάνες της Ευαγγελίστριας χτυπούσαν όταν εκείνη έστριβε από την Κολοκοτρώνη και έμπαινε στην Μαιζώνος. Απ' όλες τις μεριές πλησίαζε την εκκλησία κόσμος -οι Ρούφοι λίγο μπροστά της, οι Γεροκωστόπουλοι από την Ερμού, οι Παναγουλαίοι από την Καραϊσκάκη, ο Κόλλας μαζί με τον στενό του φίλο τον Φραγκόπουλο και τις οικογένειές τους ανηφόριζαν την Ερμού, οι Κρεμμυδαίοι και οι Τζιναίοι ένα τετράγωνο δώθε από την εκκλησία, οι Τριανταίοι, ο γείτονάς της ο Πράτσικας με τον σώγαμπρό του τον Φιλόπουλο, οι Πετραλαίοι, ο γιατρός ο Γερούσης, ο Γαζετόπουλος... Στην ενορία της Ευαγγελίστριας ανήκαν τα περισσότερα μεγάλα σπίτια των Πατρών, και από μερικά, που ουσιαστικά υπάγονταν σε άλλες ενορίες, οι ιδιοκτήτες ερχόνταν κι αυτοί εδώ, στην Ευαγγελίστρια, σαν πιο επίσημη που ήταν. [Αθηνά Κακούρη, Πριμαρόλια, «Εστία» 1998, σελ. 44-45]

Μέτρησα τα δίπατα και τα τρίπατα κτίρια που ξεχωρίζανε - ήσαντε τριάντα τελειωμένα και άλλα είκοσι που τότε σήκωναν τοίχους. Από τότε, όποτε περνούσα μετρούσα. Κάθε χρόνο περίπου τριάντα νέα σπίτια σηκωνόσαντε. Το '60 που άρχισα είχαν χτιστεί πάνω από πεντακόσια. Ανάμεσά τους κάμποσα χαμηλά ισόγεια και γύρω τους ένα πλήθος από ξυλοκαλύβες, αποθήκες και παραπήγματα. Αυτά δεν τα μέτρησα, ήσαντε αναρίθμητα. Εκείνο το απόγευμα είδα από ψηλά τις τρεις κατηγορίες νοικοκυραίων αυτής της πόλης: αυτοί που χτίζαν τα ψηλά σπίτια με τις μεγάλες σάλες, τους απόπατους και τα πλυσταριά οι άλλοι με τα χαμηλά ισόγεια και τέλος η φτωχολογιά με τα παραπήγματα και τις ξυλοκαλύβες. Τα τελευταία χρόνια οι καλύβες λιγόστεψαν, τους πήραν τα οικόπεδα και τους διώξανε -οι περισσότεροι τα είχαν καταπατήσει. [Βασίλης Χριστόπουλος, Κάτοικος Πατρών, «Κέδρος» 1998, σελ. 114] Οδός Κορίνθου - Από Αγ. Νικολάου κοιτάζοντας προς πλ. Γεωργίου Α'. Κατά μήκος της οδού υπήρχαν πολλά εργαστήρια. Αριστερά διακρίνεται το «ατμοκίνητο βαφείο» του Σεραφείμ Κυφιώτη, ο οποίος διατηρούσε και φωτογραφείο.

Αρσακειάδες. Το Αρσάκειο μέχρι την εγκατάστασή του στα τέλη της δεκαετίας του '30 στο σημερινό κτίριο της οδού Μαιζώνος, στεγαζόταν στην ενοικιασμένη οικία Φακίρη, επί της οδού Ρήγα Φεραίου, όπου σήμερα βρίσκεται το νεότερο κτίριο του Εμπορικού Επιμελητηρίου. Στην οδό Ρήγα Φεραίου, μισό τετράγωνο μετά την πλατεία της Όλγας και απέναντι στο στενό Ραδινού, υπήρχε ένα μεγάλο κτίριο που στέγαζε το ξενοδοχείον «Αι Πάτραι». Δεξιά και αριστερά μέσα από τη φαρδιά είσοδό του λειτουργούσαν δυό εστιατόρια το χειμώνα και για το καλοκαίρι είχε πρός τη θάλασσα μια αυλή, που την σκίαζε ένα μεγάλο πλατάνι. Μια όμορφη, μαρμάρινη σκάλα οδηγούσε στα σαλόνια και στα υπνοδωμάτια του πρώτου ορόφου και μια στενότερη, ξύλινη, στον δεύτερο, όπου βρισκόνταν τα υπόλοιπα. Το ξενοδοχείο ήταν ωραίο και άνετο, αλλά δεν πρόκοψε. Στο μεταξύ η πίεση για να αποκτήσει η πόλη ένα Αρσάκειο αυξανόταν και ο Δήμος, με τη βοήθεια του Αχιλλέα Γεροκωστόπουλου, του πατρινού Υπουργού Παιδείας, κατέληξε σε συμφωνία με τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Ο Δήμος θα της παρείχε το οίκημα και η Εταιρεία θα άνοιγε στην Πάτρα ένα από τα υποδειγματικά και ζηλευτά Παρθεναγωγεία της. [Αθηνά Κακούρη, Πριμαρόλια, «Εστία» 1998, σελ. 449]

Οδός Μαιζώνος από Αγ. Νικολάου προς την πλατεία Γεωργίου. Αριστερά, διακρίνονται η οικία Περιβολαρόπουλου και ο Ι.Ν. Ευαγγελίστριας. Κατά μήκος της οδού ευρίσκονταν μερικά από τα μεγαλύτερα εμπορικά καταστήματα της Πάτρας. Μητροπολιτικό Μέγαρο. Παπαπλεύρως διακρίνεται ο Ι.Ν. Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου. Θεμελιώθηκε του 1898 από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Πατρών Ιερόθεο.

Οδός Μαιζώνος. Ημέρα εορτής. Από Ερμού κοιτάζοντας προς την πλατεία Β. Όλγας. Δεξιά διακρίνεται ο Ι. Ν. Ευαγγελίστριας. Ναός Αγ. Νικολάου με το παλαιό καμπαναριό. Στο πίσω μέρος διακρίνονται σπίτια του Βλατερού και μέρος του Κάστρου.

Ναός Αγ. Δημητρίου - Άνω Πόλη. Αριστερά, διακρίνεται τυπική "λαϊκή" οικία και μπροστά της υποζύγια φορτωμένα με καυσόξυλα. Ναός Αγ. Αλεξίου (Οδός Έλληνος Στρατιώτου). Αποτελούσε μετόχιο της Μονής Αγίας Λαύρας.

Ναός Παναγίας Αλεξιώτισσας. Ήταν και ναός του ομώνυμου νεκροταφείου. Μονή Γηροκομείου - Εσωτερική άποψη. Στο υπόστεγο διακρίνεται παραδοσιακό πατητήρι με μεγάλη ξύλινη σκάφη.

Ναός Αγ. Ανδρέου Εγλυκάδας. Οικοδόμημα που δέσποζε στο τότε αραιοδομημένο προάστειο της Πάτρας. Σήμερα, συμπιέζεται από την άναρχη δόμηση της περιοχής. Ρωμαϊκό Ωδείο (πρίν την αναστήλωση). Άποψη από το κοίλο. Διακρίνεται μέρος της ορχήστρας και η είσοδος.