Θα ήθελα να με ενημερώσετε σχετικά με τους ΑΦΟΡΙΣΜΟΥΣ των Α. Υψηλάντη και Ρήγα Φεραίου από τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄. Έχω ακούσει ότι ο Πατριάρχης ακύρωσε δύο φορές τον αφορισμό του Υψηλάντη που ο ίδιος είχε αποφασίσει. Οι άθεοι επικαλούνται τους παραπάνω αφορισμούς για να κατηγορήσουν την Εκκλησία.

Τί απαντούμε εμείς;

Μας ρωτάτε για τους του Πατριάρχου Aγ. Γρηγορίου του Ε', αφορισμούς κατά της Ελληνικής Επαναστάσεως (Αλ. Υψηλάντου) και του Ρήγα Φεραίου.

Α) Όσον αφορά τον Ρ. Φεραίο σας μεταφέρομε την απάντηση, που υπάρχει στο βιβλίο "Είναι οι ρασοφόροι συμφορά του Έθνους;" ΑΘΗΝΑΙ 1977: Περισσότερα για την στάση έναντι του Ρήγα στην σελ. 83-87) του Μελ. Καλαμαρά (νυν Μητρ. Νικοπόλεως και Πρεβέζης), και που αποτελεί αναίρεση του βιβλίου του Μαρξιστή Γ. Καρανικόλα "Οι ρασοφόροι, συμφορά του Έθνους". Γράφει λοιπόν στην σελ. 86: "Σε πολλά σημεία στο βιβλίο του ο Γ. Καρανικόλας προσπαθεί να μας πιπιλίσει το μυαλό, ότι ο Γρηγόριος αφόρισε τον Ρήγα.

Αυτό είναι ένα ακόμη ψέμα. Χοντροκομμένο ΨΕΜΑ. Ερεύνησα γύρω από το ζήτημα αυτό πολλά βιβλία. Δεν ευρήκα τίποτα απολύτως. Μερικοί δύο ή τρεις (συμπεριλαμβανομένου και του Γ. Κορδάτου), μιλάνε για αφορισμό. Κανείς όμως δεν παραπέμπει σε κανένα κείμενο, που να αποδείχνει, ότι ο ισχυρισμός τους αυτός είναι αληθινός.

Β) Όσον αφορά τον Αγ. Γρηγόριο τον Ε', οι άθεοι αγνοούν (γιατί άραγε;) ότι ο αφορισμός ήρθη την 10ην Απριλίου 1821 σε μυστική τελετή στο Πατριαρχείο υπό του ιδίου του Πατριάρχου και των Συνοδικών Αρχιερέων (Εκκλησιαστικώς, άρα δεν είχε καμία ισχύ).

Είναι βεβαίως παγκοίνως αποδεκτό ότι ο Πατριάρχης εξέδωσε τον αφορισμό πιεζόμενος υπό της Πύλης, η οποία απειλούσε ότι θα περνούσε από μαχαίρι τους Ρωμηούς της πόλης και όλους τους Χριστιανούς της Αυτοκρατορίας. Πάγια τακτική των Τούρκων, την οποία γνώριζε ο Πατριάρχης. Υπήρχαν νωπές οι αναμνήσεις τέτοιων πρακτικών των Τούρκων, από το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν (π.χ Ορλωφικά).

Εδώ θα πρέπει να λάβομε υπ' όψιν μερικούς σημαντικούς παράγοντες: α) ότι και η Δύση αλλά και η Ρωσία δεν στηρίζουν την Επανάσταση. Ο τσάρος καθαιρεί τον Αλ. Υψηλάντη από αξιωματικό του στρατού του και επιτρέπει στον σουλτάνο να επέμβει στις Παραδουνάβειες περιοχές. Ενώ στη Δύση βασιλεύει ο Μέττερνιχ και η Ιερά Συμμαχία. β) Ο σουλτάνος ζητάει από τον θρησκευτικό ηγέτη των μουσουλμάνων (σεϊχουλισλάμη) να εκδώσει διαταγή (φετβά) για γενική σφαγή των Χριστιανών. Και επειδή αρνείται παύεται και απαγχονίζεται, ενώ δύο πρωθυπουργοί παύονται γιατί διάκεινται ευμενώς προς τους Ρωμηούς. Τι θα' πρεπε να κάνει ο Πατριάρχης κάτω από αυτές τις συνθήκες;

Στη συνείδηση του Γένους μέχρι σήμερα ο Πατριάρχης είναι Εθνοϊερομάρτυς. Γνωρίζει το γένος ότι ο αφορισμός έγινε, για να ρίξει στάχτη στα μάτια των Τούρκων. Ας δούμε πώς δέχονται τον αφορισμό οι άμεσα ενδιαφερόμενοι. Γράφει ο Αλ. Υψηλάντης προς τον Κολοκοτρώνη και τους Σουλιώτες: " Ο μεν Πατριάρχης βιαζόμενος παρά της Πόρτας σας στέλλει αφοριστικά και εξάρχους παρακινώντας σας να ενωθείτε με την Πόρτα, εσείς όμως να τα θεωρείτε ταύτα ως άκυρα, καθότι γίνονται με βίας και δυναστείας και άνευ θελήσεως του Πατριάρχου.

Ο ιστορικός Δ. Κόκκινος γράφει:" Η πράξη αυτή του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' δεν ήταν αποτέλεσμα ολιγοπιστίας από αδυναμία, αλλά πράξη συνέσεως και σκληρή προσπάθεια για αποτροπή του μεγάλου κακού, των σφαγών", και ο Τ. Γριτσόπουλος: " Καταδικάζων τον αγώνα κατ' επιταγήν των κρατούντων ο Γρηγόριος εγνώριζε καλώς ότι δεν τον έβλαπτε. Αλλά δια τας ενεργείας του ταύτας και των συστατικών επιστολών προς σημαίνοντα ηγετικά στελέχη, αίτινες δεν επρόκειτο να φτάσουν ποτέ, συνεκράτει τους εξοργισμένους Τούρκους από βιαίας ενεργείας εναντίον αμάχων και εκέρδιζε χρόνον πολύτιμον δια την εξέλιξιν του αγώνος.

γ) Ο Αγ. Γρηγόριος επισφραγίζει την αγάπη του για το Γένος με τον μαρτυρικό του θάνατο, ενώ είχε την ευκαιρία να φύγει. Οι Τούρκοι δε, ποτέ δεν πίστεψαν στην ειλικρίνειά του, κάτι που αναγράφεται στο καταδικαστικό έγγραφο, που κολλήθηκε στο στήθος του απαγχονισθέντος Πατριάρχου προς σωφρονισμό των Χριστιανών. "Ο άπιστος Πατριάρχης των Ελλήνων αδύνατον να θεωρηθεί αλλότριος των στάσεων του Έθνους του…" αρχίζει το έγγραφο. Οι Τούρκοι μέχρι σήμερα διακηρύττουν ότι αίτιος της Ελλ. Επαναστάσεως ήταν ο Πατριάρχης και ο κλήρος (παπάδες), δηλ. η Εκκλησία.

Περισσότερα στα κάτωθι βιβλία:

1. Μελ. Καλαμαρά (νυν Μητρ/του Νικοπόλεως) :"Είναι οι Ρασοφόροι συμφορά του Έθνους;", ΑΘΗΝΑΙ 1977 σελ. 44-59 κ 83-87

2. Θεοδ. Ζήση :" Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε' στη συνείδηση του Γένους", Θες/κη 1986, όπου πληθώρα ιστορικών μαρτυριών.

3. Γενικά για την Εκκλησία κατά την Τουρκοκρατία δες το κλασσικό έργο του Στήβεν Ράνσιμαν " Η Μεγάλη Εκκλησία εν Αιχμαλωσία", τ. Α+Β, Εκδ. Μπεργαδή Αθήνα 1979.