Χαίρετε!

Κατ' αρχήν συγχαρητήρια για την "σελίδα" σας. Είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες που έχω "επισκεφτεί". Άν μου επιτρέπετε μία παρατήρηση,θα ήταν ωραία άν περιλάμβανε και συναξάρι.

Επειδή είδα οτι δέχεστε ερωτήματα-απορίες,θα ήθελα να μου λύσετε και μία δική μου.

Ποιά είναι η διαφορά ρασοφορίας και σχήματος;

Λέμε χειροτονία μοναχού ή χειροθεσία ;

Ποιά η διαφορά;

Έχοντας μόνο την ευχή της ρασοφορίας κάποιος μπορεί να φύγει από το μοναστήρι του; (όπως ο δόκιμος)

Σας ευχαριστώ πολύ.

Ευχαριστώ.

Κυρία Μαρίνα, θα απαντήσουμε στις απορίες σας ως εξής:

Ερώτηση (α) και (γ) (μαζί):

α) Ποιά είναι η διαφορά ρασοφορίας και σχήματος;

γ) Έχοντας μόνο την ευχή της ρασοφορίας κάποιος μπορεί να φύγει από το μοναστήρι του;

Το σχήμα των μοναχών, όπως σχολιάζει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης (σημ. 1 στον μγ΄ κανόνα της ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου - Πηδάλιον, εκδ. ΑΣΤΗΡ, Αθήνα, 1982), απ' αρχής ήταν «ἕνα καί μόνο, τό μέγα δηλαδή καθώς ὁ ἅγ. Θεόδωρος ὁ Στουδίτης τό γράφει εἰς τήν διαθήκην του. Δέν θέλεις δώσει τινος ἐκεῖνο, ὅπου λέγουσιν μικρόν σχῆμα, ἔπειτα τό μέγα, διά τί τό σχῆμα ἕνα εἶναι, ὥσπερ καί τό βάπτισμα, καθώς οἱ ἅγιοι Πατέρες τό ἐμεταχειρίσθηκαν».

Ο αγ. Συμεών Θεσσαλονίκης λέγει : «ὅτι καθώς τό βάπτισμα εἶναι ἕν καί μόνον, ἔτσι καί τό σχῆμα τῶν μοναχῶν. Τό γάρ μικρόν σχῆμα ἀρραβών καί προοίμιον εἶναι τοῦ μεγ. σχήματος καί ἐπεννοήθη ἀπό τινάς ὑστερινούς Πατέρας διά τήν ἀσθένειαν (ἤ καί αμέλειαν) τῶν ἀνθρώπων».

«Ὁ δέ Ἰώβ ὁ καλούμενος ἁμαρτωλός … καί τρίτον σχῆμα προσθέτει λέγων οὕτω: τό μοναχικόν σχῆμα ἀπό τοῦ ἐλάττονος, ἐπί τό τελειότερον προχωρεῖ, ἀπό μικροσχήμου καί ρασοφόρου καλουμένου, εἰς τό τῆς κουρᾶς ἅγιον σχῆμα, καί ἀπό τούτου πάλιν εἰς τό ἀγγελικόν μέγα καλούμενον· παρομοίως δέ καί τό Εὐχολόγιον εἰς τρία διαιρεῖ τάς ἀκολουθίας τοῦ σχήματος, εἰς ἀκολουθίαν ρασοφόρου, μικροσχήμου καί μεγαλοσχήμου. Καί μικρόσχημων μέν δέν ὀνομάζει τόν ρασοφόρον, ὡς τόν ὀνομάζει ὁ Ἰώβ, ἀλλά τόν κοινῶς παρ' ἡμῶν λεγόμενον σταυροφόρον, τό ὁποῖον κουρᾶς σχῆμα ὠνόμασεν ὁ Ἰώβ».

Θα πρέπει, λοιπόν, να δούμε την επινόηση της ρασοφορίας και του μικρού σχήματος ως αρραβώνα (προετοιμασία) για το μέγα και αγγελικόν σχήμα. Η ρασοφορία είναι δηλαδή συνδεδεμένη με τα επόμενα στάδια μοναχικής ασκήσεως και τελειώσεως. Θεάται στη δυναμική προοπτική της τελειώσεως και όχι στη δυνατότητα υπαναχωρήσεως του αρχικού σκοπού. «Οὐδείς βαλῶν τήν χεῖρα ἐπ' ἄροτρον, καί στραφείς εις τά ὀπίσω, εὔθετος ἐστίν εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν» (Λουκά 9, 62).

«Τούτων οὕτως εἰρημένων, (συνεχίζει ο αγ. Νικόδημος στο σχόλιό του) ὅσοι μέν φθάσουν νά γένουν ρασοφόροι, δέν δύνανται πλέον νά ρίψουν τά ράσα καί νά ὑπανδρευθοῦν, ἄπαγε. Πῶς γάρ τοῦτο θέλουν τολμήσουν, εἰς καιρόν ὁποῦ καί τάς τρίχας τῆς κεφαλῆς των ἐκούρευσαν, τό οποῖον δηλοῖ πῶς ἀπέρριψαν ἀπό τήν κεφαλήν των κάθε φρόνημα κοσμικόν καί ἀφιέρωσαν τήν ζωήν των εἰς τόν Θεόν; Πῶς, ὁποῦ καί ράσον μοναχικόν ἐφόρεσαν δι' εὐλογίας, καί καλυμμαύχιον, καί τό ὄνομά των ἄλλαξαν, καί δύω εὐχαί παρά τοῦ ἱερέως ἀνεγνώσθησαν εἰς αὐτούς, εἰς τάς ὁποίας ὁ ἱερεύς εὐχαριστεῖ τόν Θεόν, διά τί τούς ἐλύτρωσεν ἀπό τήν ματαίαν καί κοσμικήν ζωήν, καί τούς ἐκάλεσεν εἰς τό σεμνόν ἐπάγγελμα τῶν Μοναχῶν καί παρακαλεῖ αὐτόν νά τούς δεχθῆ εἰς τόν σωτήριόν του ζυγόν;» (Μ. Ευχολόγιον, εκ. ΑΣΤΗΡ. «Εὐχαριστοῦμεν σοι, Κύριε ὁ Θεός ἡμῶν, ὁ κατά τό πολύ ἔλεος σου ῥυσάμενος τόν δοῦλον σου… ἐκ τῆς ματαίας τοῦ κόσμου ζωής, καί καλέσας αὐτόν εἰς τό σεμνόν τοῦ το ἐπάγγελμα. Ἀξίωσον οὖν ζῆσαι αὐτόν ἀξίως ἐν τῇ Ἀγγελική ταύτη πολιτεία…» (ευχή α΄) και «Εἰς τόν ζυγόν σου, Δέσποτα, τόν σωτήριον, πρόσδεξαι τόν δοῦλον σου… ἐν αὐτῷ καί ἐν ἡμῖν τήν τῶν πνευματικῶν σου χαρισμάτων τελείαν δωρεάν ἐναπομένειν ἀξίωσον…» (ευχή β΄), (σελ. 188-189: Ἀκολουθία εἰς Ἀρχάριον Ρασοφοροῦντα). Καί ἄν ἐκείνος (συνεχίζει ο αγ. Νικόδημος), ὁ ποῦ μοναχά ὑποσχεθῇ νά γένῃ καλόγερος, χωρίς να ρασοφορέσῃ, πρέπει νά μή παραβαίνῃ, ἀλλά νά τελειώνῃ τήν ὑπόσχεσίν του … πόσο μᾶλλον ὁ καί τά ράσα φορέσας; Διά τοῦτο καί ὁ Βαλσαμών λέγει, ὅτι ὁ ρασοφόρος δέν ἔχει πλέον ἄδειαν νά γένῃ λαϊκός, ἀλλά θέλει ἀναγκασθῇ (= μεταπεισθεί) νά τελειώσῃ τόν α' (πρώτον) σκοπόν του, ἤτοι νά λάβῃ τό σχῆμα τέλειον. (βλ. ΙΘ΄ καν. εν Αγκύρα Συνόδου*, όπου επισημαίνονται οι πνευματικές συνέπειες ακόμη και στον δόκιμο που υπαναχωρεί του αρχικού του σκοπού, παρ' ότι η Εκκλησία τον δέχεται και τον εντάσσει στην ζωή της ως εγγάμου χωρίς κανονικό επιτίμιον, σελ. 602-603).

Έτσι η ρασοφορία ή το μικρόν σχήμα τελούν ως είδος αρραβώνος εν σχέσει με το μέγα σχήμα (τον γάμο δηλ.) «ὅσοι εἴναι ἀτελεῖς εἰς τό σχῆμα, πρέπει νά τελειωθοῦν, ἵνα μή ἀποθάνουν ἀτελεῖς, χωρίς της τελειοτάτης τελετής τοῦ σχήματος … καί ὅτι, καθώς ἐκεῖνος ὁποῦ δέν βαπτισθῆ, δέν εἴναι χριστιανός, ἔτσι καί ἐκεῖνος ὁποῦ δέν τελειωθῆ εἰς τό σχῆμα, δέν εἶναι Μοναχός» (τέλειος δηλαδή) (Αγ. Συμεών Θεσσαλονίκης, κεφ τξ΄).

β) "Λέμε χειροτονία ή χειροθεσία μοναχού; Ποιά η διαφορά";

Στην πρώτη Εκκλησία οι όροι χειροτονία ή χειροθεσία δεν φαίνεται ότι σήμαιναν κάποια διαφορά. Ο αγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης στην ερμηνεία των ιερών Κανόνων, και συγκεκριμένα στο σχόλιό του στον β΄ αποστολικό κανόνα λέγει: «Σημείωσαι ὅτι ἀγκαλά καί οἱ Ἐπίσκοποι, Πρεσβύτεροι, Διάκονοι καί Ὑποδιάκονοι λέγονται κυρίως νά χειροτονῶνται, οἱ Ἀναγνῶσται καί οἱ Ψάλται νά σφραγίζωνται, εἴτ' οὖν νά χειροθετῶνται, κατά τόν Ζωναρᾶν, καί οἱ τούτων ὅμοιοι (ἔστι γάρ ἡ χειροθεσία γενικωτέρα τῆς χειροτονίας)… κατά δέ τόν Θεσσαλονίκης Συμεών, οἱ μέν Ἐπίσκοποι, Πρεσβύτεροι, καί Διάκονοι χειροτονοῦνται, οἱ δέ Ὑποδιάκονοι χειροθετοῦνται, οἱ δέ Ἀναγνῶσται σφραγίζονται, μέ ὅλα ταῦτα ὁ παρών κανών, οὐδέ μίαν διαφοράν κάμνει, ἀλλά εἰς ὅλους τούς Κληρικούς λέγει τό ὄνομα τῆς χειροτονίας».

Στην πορεία της η Εκκλησία διαφοροποίησε τους δύο αυτούς όρους, ως εξής: "Όλες οι χειροθεσίες διακρίνονται από τις χειροτονίες στα τρία σημεία: τελούνται πρό ή εκτός της λειτουργίας, εκτός του ιερού βήματος και με μία ευχή. Οι χειροτονίες τελούνται κατά τη θεία Λειτουργία, εντός του ιερού βήματος και απαρτίζονται από δύο ευχές". (βλ. Ιω. Φουντούλη, Λειτουργική Α΄, Θεσσαλονίκη 1993 σελ. 293).

Στην περίπτωση της μοναχικής κουράς μάλλον πρέπει να χρησιμοποιείται ο όρος χειροθεσία, καθώς τελείται και υπό του ηγουμένου (δεν είναι απαραίτητο να τελεσθεί υπό του επισκόπου) τη γνώμη και ευλογία βεβαίως, του οικείου μητροπολίτου.