Το εξώφυλλο προγράμματος συναυλίας με εκκλησιαστικούς ύμνους, που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της επισκέψεως του Οικουμενικού Πατριάρχου στη Μεγάλη Ελλάδα.

Στις γραμμές που ακολουθούν θα προσπαθήσω να καταθέσω την προσωπική μου μαρτυρία σχετικά με την προσκυνηματική επίσκεψη της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαθολομαίου Α' στην Καλαβρία και Σικελία (19-24 Μαρτίου 2001). Προτού αναφερθώ σε περισσότερες λεπτομέρειες - στιγμιότυπα της ιστορικής αυτής επισκέψεως, ας μου επιτραπεί μια συντομότατη ιστορική αναδρομή, χρήσιμη για τη συνειδητοποίηση της σημασίας του γεγονότος.

Η παρουσία του Ελληνισμού στο νοτιοϊταλικό και σικελικό χώρο ανάγεται στην απώτερη Αρχαιότητα. Μεγάλες και πλούσιες ελληνικές πόλεις κατά την Αρχαιότητα ανέδειξαν κορυφαίες προσωπικότητες στη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη, τον αθλητισμό. Στα βυζαντινά χρόνια η περιοχή γίνεται κέντρο του ορθοδόξου μοναχισμού, κυψέλη πνευματικότητας και εργαστήριο αγίων. Ας μη ξεχνούμε ότι για αρκετούς αιώνες η Καλαβρία υπήγετο στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Θρόνου της Κωνσταντινούπολης. Η έλευση των Νορμανδών, η συνακόλουθη καταπίεση και οι διωγμοί κατά του ελληνορθόδοξου στοιχείου οδήγησαν στη βαθμιαία επιβολή του λατινικού δόγματος. Η εξέλιξη αυτή δεν ανακόπηκε ούτε όταν κατέφυγαν μαζικά Έλληνες πρόσφυγες από τα Βαλκάνια κατά την τουρκική προέλαση. Αυτή η από αιώνες διαμορφωμένη κατάσταση έδειχνε μη αναστρέψιμη. Απέμενε μόνο μια γλωσσική νησίδα ελληνικότητας: λίγα ορεινά χωριά οπού εξακολουθεί νε ομιλείται ένα αρχαιοπρεπές ελληνικό γλωσσικό ιδίωμα, με τάση προς εξαφάνιση. Ο Ελληνισμός και η Ορθοδοξία φαινομενικά περιορίζονταν στα λείψανα του παρελθόντος: στα αρχαία μνημεία, τους βυζαντινούς ναούς και ασκηταριά, τα πολυάριθμα ελληνικά τοπωνύμια και επώνυμα. Ποτέ όμως δεν έλλειψε από τον ντόπιο πληθυσμό η αίσθηση ότι ανήκουν στη Μεγάλη Ελλάδα και μια -έστω και αμυδρή- πνευματική συγγένεια με τις απέναντι εκτές του Ιονίου, την Ελλάδα. Την τελευταία δεκαετία η κατάσταση άλλαξε ριζικά. Θα λέγαμε ότι συντελέστηκε ένα πραγματικό θαύμα. Σήμερα στην Καλαβρία υπάρχει μια δυναμική ορθόδοξη παρουσία με ιερούς ναούς και μονές, εντόπιους ιερείς και ζώσες ενορίες· ακόμη ένα συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό.

	Gerace Καλαβρίας. Καθεδρικός Ναός 20 Μαρτίου 2001. Ο Παναγιώτατος προσφωνεί τον τοπικό επίσκοπο.

Στο πλαίσιο αυτό της αναθέρμανσης των πνευματικών σχέσεων με την Ελληνορθόδοξη Ανατολή εντάσσεται και η επίσκεψη - προσκύνημα του Οικουμενικού Πατριάρχη στους ιερούς τόπους της Καλαβρίας μετά από επίσημη πρόσκληση της Περιφέρειας (Regione) της Καλαβρίας. Παρακολούθησα από κοντά το μεγαλύτερο μέρος αυτού του οδοιπορικού, όχι ως ένας από τους επισήμους, αλλά ως ένας απλός πολίτης και είχα την τύχη να ζήσω από κοντά τις αντιδράσεις και τα αισθήματα των απλών Καλαβρέζων. Δεν θα αναφερθώ λοιπόν σε λεπτομέρειες, αλλά μόνο σε μερικά περιστατικά που νομίζω ότι μιλούν εύγλωττα από μόνα τους και αποδίδουν το κλίμα της επίσκεψης.

Κατ' αρχήν ήταν έκδηλη η εγκαρδιότητα στην υποδοχή τόσο από τις τοπικές διοικητικές και εκκλησιαστικές αρχές όσο και από τον λαό. Ο Παναγιώτατος ανταπέδωσε τη φιλοξενία με λόγια αγάπης και με την ευλογία του, την οποία απλόχερα έδινε σε όλους. Οι καλές σχέσεις με τους τοπικούς άρχοντες και τους λατίνους επισκόπους επισφραγίστηκαν με την ανταλλαγή δώρων, ορισμένα από τα οποία είναι πραγματικά έργα τέχνης. Ο Παναγιώτατος στις εμπνευσμένες ομιλίες του τόνισε ότι ήλθε για να φέρει το μήνυμα της αγάπης, της ειρήνης και της ενότητας και υπενθύμισε ότι η κοινή λατρεία προς τους Ελληνοϊταλούς αγίους της Καλαβρίας συνδέει πνευματικά την περιοχή με την Ανατολή. Γνώστης των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων του φτωχού ιταλικού Νότου προέτρεψε τους ακροατές του να εμπνευστούν και να λάβουν θάρρος από την ένδοξη ιστορία τους για να δημιουργήσουν ένα καλύτερο μέλλον. Τα λόγια και οι παραινέσεις του έγιναν δεκτά ε ενθουσιασμό και έκδηλη συγκίνηση. Η ιεροπρέπεια και η πραότητα της μορφής του, που εμπνέουν έναν αυθόρμητο σεβασμό, το βαθυστόχαστο των λόγων του, αλλά και η άριστη γνώση της ιταλικής γλώσσας δημιούργησαν θετικότατες εντυπώσεις όχι μόνο στους επισήμους αλλά και στον απλό λαό. Στο σημείο αυτό αισθάνομαι την ανάγκη να αναφερθώ στον απλό καλαβρέζικο λαό, που υπήρξε ο βασικότερος ίσως συντελεστής της επιτυχίας της επισκέψεως. Θα μου μείνει αξέχαστο το πλήθος που συγκεντρώθηκε στους καθεδρικούς ναούς της Santa Severina, του Gerace, του Ρηγίου, του Catanzare κ.α. Άνθρωοι κάθε ηλικίας, άνδρες και γυναίκες, περίμεναν υπομονετικά για να δουν και να ακούσουν τον Πατριάρχη αλλά και να πάρουν την ευλογία του. Θυμάμαι, στη Santa Severina, στο προαύλιο του καθεδρικού ναού, να είναι συγκεντρωμένοι, εκτός από τον υπόλοιπο κόσμο, οι μαθητές των σχολείων της περιοχής. κάτω από τον καυτό ανοιξιάτικο ήλιο παρακολουθούσαν όλοι με προσοχή τον χαιρετισμό που απηύθυνε ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Κι αυτός συγκινημένος από την παρουσία των μικρών μαθητών και από τα συνθήματα για χριστιανική ενότητα, γραμμένα στα πανώ που κρατούσαν, τους κάλεσε κοντά του, τους ευλόγησε και τους χάρισε εικονίτσες. Στη Santa Severina περίμενε τον Παναγιώτατο αι μια άλλη ευχάριστη έκπληξη. Φθάνοντας στην είσοδο του Κέντρου Βασιλειανών Σπουδών, το οποίο επρόκειτο να εγκαινιάσει, μια ομάδα 15 περίπου μαθητών του κλασσικού λυκείου της πόλης έψαλλε τις 3 πρώτες στροφές του "Ύμνου εις την Ελευθερίαν" του Δ. Σολωμού, με αποτέλεσμα να προκαλέσουν σε ολους μας βαθειά συγκίνηση. Οι μαθητές είχαν μάθει τα ελληνικά χάρις στην πρωτοβουλία και το μεράκι του φιλογόγου τους κ. Daniele Macris, ενός νέου και δραστήριου ανθρώπου με ελληνικές ρίζες, που φροντίζει νε μεταδίδει τη φλόγα του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας στα καλαβρέζικα νιάτα.

Santa Severina. 20 Μαρτίου 2001. Έξω από τον Καθεδρικό ναό.

Μια άλλη χαρακτηριστική και συγκινητική στιγμή ήταν η ευλογία του θεμέλιου λίθου ενός ακόμη ορθοδόξου ναού, αφιερωμένου στους τοπικούς αγίους Ηλία τον Νέο και Φιλάρετο τον Κηπουρό στην κωμόπολη Seminara. Αρχιτέκτων του ναού είναι η κα. Ιωάννα Σακκαβού-Grattuso, Ελληνίδα εγκατεστημένη στο Ρήγιο, δραστήριο μέλος της εκεί ελληνορθόδοξης ενορίας. Σημειώνουμε ότι η κα. Σακκαβού έχει παραχωρήσει πολυκατοικία στο Ρήγιο για την κάλυψη των αναγκών της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ένας από τους ορόφους έχει μετατραπεί σε παρεκκλήσιο του Οσίου Ηλιού του Σπηλαιώτου. Η ίδια και ο σύζυγός της κ. L. Gattuso συνέβαλαν τα μέγιστα στη διοργάνωση του πατριαρχικού προσκυνήματος.

	Santa Severina. 20 Μαρτίου 2001. Έξω από τον Καθεδρικό ναό. Προσφώνηση του δικηγόρου Silvano Cavaretta, assessore della cultura della provincia di Crotone (επιτρόπου πολιτισμού της επαρχίας Κρότωνα).

Αποφεύγω να αναφερθώ σε περισσότερες λεπτομέρειες καθώς νομίζω ότι δόθηκε το στίγμα των ημερών εκείνων. Καθοριστική για την επιτυχία της επισκέψεως αλλά και για την "ανάσταση" γενικότερα της Ορθοδοξίας στην καλαβρέζικη και σικελική γη είναι η συμβολή, η εργασία και η αυτοθυσία των εκεί ορθοδόξων κληρικών μας. Θα σταθώ μόνο σε δυο απ' αυτούς· όλοι όμως είναι άξιοι επαίνου. Ο πανοσιολογιώτατος αρχιμανδρίτης π. Νείλος Βατοπαιδινός, η "ψυχή" της Ορθοδοξίας σε Καλαβρία και Σικελία. Γόνος επιφανούς οικογένειας του Ρηγίου, καθηγητής πανεπιστημίου, άνθρωπος που απολαμβάνει γενικού κύρους και εκτιμήσεως, δυναμικός αλλά και ταπεινός, δραστήριος και ακούραστος με γαλήνια μορφή που αποπνέει εκκλησιαστικό ήθος. Άξιος συμπαραστάστης του ο αγιορείτης μοναχός π. Κοσμάς ο πρωτοπόρος της ορθόδοξης αναγέννησης στην Καλαβρία, ασκητικός αλλά κια προσιτός σε όλους, δίνει τη δική του μαρτυρία για τον ορθόδοξο επανευαγγελισμό της καλαβρέζικης γης, θυμίζοντάς μας τη δράση του συμονόματού του αγίου, του πατρό-Κοσμά του Αιτωλού.

Seminara. 22 Μαρτίου 2001. Τελετή θεμελιώσεως ιερού ναού Οσίων Ηλιού του Νέου και Φιλαρέτου του Κηπουρού.

Συνοψίζοντας, πιστεύω ακράδαντα ότι τα αποτελέσματα και οι συνέπειες της πατριαρχικής επισκέψεως-προσκυνήματος θα φανούν μετά από αρκετά χρόνια. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχοντας συναίσθηση της υψηλής αποστολής του ως μάρτυρας της αλήθειας της Ορθοδοξίας σε όλο τον κόσμο, είναι ανοιχτό σε κάθε πρόκληση-πρόσκληση. Δεν επιδιώκει τον προσηλυτισμό ή την επιβολή αλλά τον διάλογο για την αλήθεια με όλους, ιδιαίτερα με τους ετεροδόξους, χωρίς να θυσιάζει τίποτε από την ορθόδοξη πίστη. Αντίθετα προσφέρει το μήνυμα της αλήθειας και της εν Χριστώ σωτηρίας σε όλους εκείνους που αναζητούν βαθύτερο νόημα στη ζωή τους. Ο σπόρος που πέφτει τα τελευταία χρόνια στην καλαβρέζικη γη θα φέρει στο μέλον άνθη και πλούσιους καρπούς.