Μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923) και την ίδρυση της Τουρκικής δημοκρατίας το Οικουμενικό Πατριαρχείο συνεχίζει τη δράση του ως θρησκευτικό και πνευματικό μόνο καθίδρυμα. Ο Πατριάρχης εξακολουθεί να φέρει τον επίσημο τίτλο "ελέω Θεού Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης". Τα προνόμια, που είχαν αναγνωρισθεί από μέρους των Οθωμανών Τούρκων έπαυσαν να υφίστανται. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος, οι έλληνες ορθόδοξοι παρέμειναν μόνο στην Πόλη και στα νησιά Ίμβρο και Τένεδο με ωρισμένα δικαιώματα. Διατηρούν τα θρησκευτικά, εκπαιδευτικά και φιλανθρωπικά τους ιδρύματα, όπως και οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.

Από του 1923 και εξής η τουρκική μεταπολίτευση επέφερε αλλαγές και στην εσωτερική διοίκηση του Πατριαρχείου. Οι Γενικοί Κανονισμοί του 1860 έπαυσαν να ισχύουν. Έτσι το Πατριαρχείο λειτουργεί χωρίς εσωτερικό κανονισμό αλλά μόνο με τους Ιερούς Κανόνες, τις εκκλησιαστικές διατάξεις, τα πατριαρχικά και συνοδικά έγγραφα και τα εκκλησιαστικά έθιμα, που προσαρμόζονται κάτω από ένα πνεύμα εκκλησιαστικό ανάλογο με τις εμφανιζόμενες κάθε φορά περιστάσεις. Έπαυσε να υπάρχει και το Μικτό Συμβούλιο. Έτσι οι λαϊκοί δε μετέχουν πια στη διοίκηση των εκκλησιαστικών πραγμάτων, και η εκλογή του Οικουμενικού Πατριάρχου γίνεται από την Ενδημούσα Σύνοδο, στην οποία μετέχουν μόνο οι μητροπολίτες που βρίσκονται στην Πόλη υπό την προεδρία του πρώτου κατά την τάξη ιεράρχου.

Έδρα του Πατριάρχου εξακολουθεί να παραμένει ο Πατριαρχικός Οίκος του Φαναρίου, όπου και ο Καθεδρικός ναός του Αγίου Γεωργίου (1599). Θερινή διαμονή του Πατριάρχου τα ιδιαίτερα Πατριαρχικά Δώματα στη Μονή της Αγίας Τριάδος Χάλκης, όπου και η Θεολογική Σχολή της Χάλκης (1844-1971).

Στην Αρχιεπισκοπή ΚΠόλεως σήμερα ανήκουν 37 Κοινότητες, 50 Ενοριακοί Ναοί, 10 Πατριαρχικές και Σταυροπηγιακές Μονές, 6 Προσκυνήματα, 8 Φιλόπτωχες Αδελφότητες, 6 Ιδρύματα όπως το Νοσοκομείο Βαλουκλή το Γηροκομείο το Ψυχιατρείο, το Ορφανοτροφείο Πριγκήπου, η Θερινή στέγη εργαζομένου κοριτσιού και η Παιδούπολη της Μονής Μεταμορφώσεως Χριστού Πρώτης.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκτός από την Αρχιεπισκοπή της ΚΠολης έχει και Επαρχίες στην Τουρκία, στην Ευρώπη, στην Ασία, στην Αυστραλία και στην Αμερική.

Επαρχίες του Οικουμενικού Θρόνου, εκτός Τουρκίας, είναι 1)η Αρχιεπισκοπή Αμερικής, 2)η Αρχιεπ. Αυστραλίας, 3)η Αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μ. Βρεταννίας, 4)η Μητρόπολη Γαλλίας, 5)η Μητρόπολη Γερμανίας, 6)η Μητρόπολη Αυστρίας, 7)η Μητρόπολη Σουηδίας, 8)η Μητρόπολη Βελγίου, 9)η Μητρόπολη Νέας F i. Ζηλανδίας, 10)η Μητρόπολη Ελβετίας, 11)η Μητρόπολη Ιταλίας, 12)η Μητρόπολη Τορόντο του Καναδά 13)η Μητρόπολη Μπουένος Άϊρες Ν. Αμερικής, 14)η Μητρόπολη Παναμά Κεντρικής Αμερικής, 15)η Μητρόπολη Χονγκ Κονγκ της Άπω Ανατολής, 16)η Επισκοπή Σικάγου (Chicago), 17)η Επισκοπή Αγίου Φραγκίσκου (San Francisco), 18)η Επισκοπή Πιττσμπούργου (Pittsburgh), 19)η Επισκοπή Βοστώνης (Boston), 20)η Επισκοπή Ντένβερ (Denver) και 21)η Επισκοπή Νέας Ιερσέης (New Jersey).

Οι Επαρχίες του Θρόνου, που βρίσκονται στην Ελλάδα, είναι 1) οι 4 Μητροπόλεις στα Δωδεκάνησα, 2) η ημιαυτόνομη Εκκλησία της Κρήτης, που αποτελείται από μία Αρχιεπισκοπή και 7 Μητροπόλεις και 3) οι 36 Μητροπόλεις των Νέων Χωρών, που με Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο στις 4 Σεπτεμβρίου του 1928 η διοίκησή τους αποφασίσθηκε "όπως ... διεξάγηται εφεξής επιτροπικώς υπό της πεφιλημένης Αγιωτάτης Αδελφής Εκκλησίας της Ελλάδος".

Επίσης στην άμεση δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου ανήκουν οι Μονές 1) Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Πάτμου με όλες τις άλλες Μονές και τα προσκυνήματα της Ιεράς Νήσου, 2) Αγίου Όρους Χαλκιδικής, 3) Αγίας Αναστασίας Φαρμακολυτρίας Χαλκιδικής, 4) Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Βλατάδων Θεσσαλονίκης, 5) Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας, 6) Εισοδίων της Θεοτόκου Αλαμπάμας Η.Π.Α. και 7) Οσίας Ειρήνης του Χρυσοβαλάντου Νέας Υόρκης Η.Π.Α.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο διατηρεί επίσης εκτός ΚΠολης τα παρακάτω Ιδρύματα 1) Πατερικών Μελετών στην Μονή Βλατάδων Θεσσαλονίκης, 2) Ορθόδοξο Κέντρο στο Σαμπεζύ (Chambesy) της Γενεύης, 3) Ορθοδόξου Ιεραποστολής Άπω Ανατολής στην Αθήνα, 4) Ορθόδοξο Ινστιτούτο Μπέρκλεϊ (Berkeley) Η.Π.Α. και 5) Ινστιτούτο Μεταπτυχιακών σπουδών Ορθοδόξου Θεολογίας Σαμπεζύ (Chambesy) Γενεύης. Επίσης έχει στο εξωτερικό 1) Μόνιμο Αντιπροσωπεία στην έδρα του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών στη Γενεύη, 2)Γραμματεία Προπαρασκευής της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας στο Σαμπεζύ της Γενεύης, 3) Αδελφότης Οφφικιάλων της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας "Παναγία η Παμμακάριστος" στην Αθήνα, 4) Γραφείο της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση στις Βρυξέλλες και 5) Γραφείο εκπροσωπήσεως του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αθήνα, του οποίου τα εγκαίνια έγιναν την Πέμπτη 19 Οκτωβρίου τ.έ.. Για το Διορθόδοξο και Διαχριστιανικό έργο του Οικουμενικού Πατριαρχείου μετά το 1923 θα επισημάνουμε εδώ μόνο τα Πανορθόδοξα Συνέδρια και τις Πανορθόδοξες Συνόδους και Συνάξεις, που συνεκάλεσε και δια των οποίων έλαβαν από κοινού όλες οι αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες τις απαραίτητες αποφάσεις τόσο για την επίλυση διορθοδόξων και ενδοεκκλησιαστικών προβλημάτων, όσο και για να αρχίσει, να συνεχίσει και να αναπτύξει τις σχέσεις της η Ορθοδοξία με όλες τις άλλες Χριστιανικές Εκκλησίες και Ομολογίες, έτσι:

Επί Πατριάρχου Μελετίου Δ. το Μάιο του 1923 στην ΚΠολη, το πρώτο πανορθόδοξο Συνέδριο, Επί Πατριάρχου Φωτίου Β. από 8-23 Ιουνίου του 1930 στη Μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους, η προκαταρκτική επιτροπή των αγίων ορθοδόξων Εκκλησιών,

Επί Πατριάρχου Αθηναγόρου Α. 1) από 24/9 μέχρι 1/10/1961 στη Ρόδο η Α. πανορθόδοξη διάσκεψη, 2) από 26/9 μέχρι 1/10/1963 στη Ρόδο, η Β. πανορθόδοξη διάσκεψη, 3) από 1 μέχρι 15/11/1964 στη Ρόδο, η Γ. πανορθόδοξη διάσκεψη, 4) από 8 μέχρι 15/7/1968 στο Σαμπεζύ της Γενεύης, η Δ. πανορθόδοξη διάσκεψη, 5) από 16 μέχρι 28/7/1971 στο Σαμπεζύ της Γενεύης, η Α. διορθόδοξη προπαρασκευαστική επιτροπή της αγίας και Μεγάλης Συνόδου,

Επί Πατριάρχου Δημητρίου Α. 1) από 21 μέχρι 28/11/1976 στο Σαμπεζύ Γενεύης, η Α. προσυνοδική πανορθόδοξη διάσκεψη, 2) από 3 μέχρι 12/9/1982 στο Σαμπεζύ Γενεύης, η Β. προσυνοδική πανορθόδοξη διάσκεψη,3) από 15 μέχρι 23/2/1986 στο Σαμπεζύ Γενεύης, η Β. διορθόδοξος προσυνοδική επιτροπή της αγίας και μεγάλης συνόδου, 4) από 28/10 μέχρι 6/11/1986 στο Σαμπεζύ της Γενεύης, η Γ. προσυνοδική πανορθόδοξη διάσκεψη,

Επί Πατριάρχου Βαρθολομαίου Α. 1) από 13 μέχρι 15/3/1992 στο Φανάρι ΚΠολης, Α'.Σύναξη των προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών 2) από 29 μέχρι 31/8/1992 στο Φανάρι ΚΠολης, Α'.Σύναξη των Ιεραρχών του Θρόνου, 3) από 30 μέχρι 31/7/1993 στο Φανάρι ΚΠολης, η Α'. Μείζων και Υπερτελής Σύνοδος, 4) στις 14/12/1993 στο Φανάρι ΚΠολης, η Β'. Μείζων και Υπερτελής Σύνοδος, 5) στις 21/4/1994 στο Φανάρι ΚΠολης, η Γ'. Μείζων και Υπερτελής Σύνοδος, 6) από 1 μέχρι 4/9/1994 στο Φανάρι ΚΠολης, Β'.Σύναξη των Ιεραρχών του Θρόνου, 7) από 24 μέχρι 25/9/1995 στην Πάτμο, Β'.Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, 8) από 1 μέχρι 3/9/1996 στο Φανάρι ΚΠολης, Γ'. Σύναξη Ιεραρχών του Θρόνου, 9) από 29/8 μέχρι 1/9/1998 στο Φανάρι ΚΠολης, Δ'. Σύναξη Ιεραρχών του Θρόνου και 10) από 30/9 μέχρι 1/10/1998 στη Σόφια Βουλγαρίας, η Δ'. Μείζων και Υπερτελής Σύνοδος.

Μετά από τις παραπάνω πληροφορίες, για τη δραστηριότητα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που κάτω από αντίξοες πολλές φορές συνθήκες επιτελεί, διαφαίνεται άνετα ότι συνεχίζει και σήμερα με βαθειά συναίσθηση ευθύνης και με απαράμιλλο ενδιαφέρον και ζήλο την υψηλή του αποστολή και το Διορθόδοξο και Διαχριστιανικό του έργο για την ενότητα της Ορθοδοξίας και των Χριστιανικών Εκκλησιών. Άρα το πρωτείο του είναι "πρωτείου διακονίας και προσφοράς και ποτέ εξουσίας" πάνω στις άλλες Εκκλησίες. Αυτή η ταπεινή και σταυρική πρωτόθρονη διακονία της Εκκλησίας ΚΠολης είναι απαραίτητη για τη συγκρότηση του θεσμού "της υπ' ουρανόν Ορθοδοξίας, της οποίας αύτη είναι η σπονδυλική στήλη".

Ευρισκόμενο το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Πόλη του Κωνσταντίνου είναι "μητέρα γεμάτη από υπερηφάνεια αλλά και από φροντίδα και μέριμνα" για όλους τους ορθοδόξους και όχι μόνο γι' αυτούς που είναι υπό την άμεση δικαιοδοσία του.

Η ευθύνη του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Προκαθημένου του είναι διακονία και προσφορά και θυσία για τον χριστιανό άνθρωπο, για τον κάθε άνθρωπο, για την Ορθοδοξία όλη, για τον Χριστιανισμό, για όλο τον κόσμο.