Ένα σύντομο οδοιπορικό

Ήταν ένα "προσκύνημα" και όχι μια "επίσκεψη" ή ένα "ταξίδι" στα άγια χώματα της Μ. Ελλάδας, θα πει ο Πατριάρχης για την πορεία του σ' αυτές τις περιοχές. .

Η Μ. Ελλάδα, θρεμμένη με τον αρχαιο-ελληνικό και βυζαντινό πολιτισμό, ποτισμένη με την ορθόδοξη πίστη, διατηρεί ακόμη έντονα αυτά τα στοιχεία, αν και πέρασαν πολλοί αιώνες με αλλεπάλληλες κατακτήσεις και προσπάθειες αλλοίωσης.

Δεν ξεχάστηκαν ποτέ ποιητές και φιλόσοφοι, όπως ο Αισχύλος, ο Ηρόδοτος, ο Πυθαγόρας, ο Πίνδαρος και ο Πλάτωνας. Οι δρόμοι της Σικελίας φέρουν τα ονόματά τους. Επίσης, τιμώνται οι άγιοι της κοινής παράδοσης, όπως οι όσιοι Ηλίας ο Σικελιώτης, Ηλίας ο Σπηλαιώτης, Φιλάρετος, Νείλος, Βαρθολομαίος, Ιωάννης ο Θεριστής κ.ά. Παρών παντού ο ελληνικός πολιτισμός, παρούσα και η ανατολική πνευματικότητα. Τα ελληνόφωνα χωριά του Σολέντο και της Καλαβρίας με τη γλώσσα, τα τραγούδια, τους χορούς και τα έθιμα θυμίζουν ελληνική περιοχή και συνδέουν Ανατολή και Δύση.

Και η ελπίδα να μη χαθεί αυτή η παράδοση ξαναζωντάνεψε με την εγκατάσταση δύο Βατοπαιδινών μοναχών στη Καλαβρία. Ο π. Κοσμάς και ο π. Νείλος εργάζονται ακούραστα για να φέρουν στο φως ό,τι κρυβόταν στην άγνοια και στο σκοτάδι τόσους αιώνες.

Ανακαλύπτουν βυζαντινές εκκλησιές, ερειπωμένα μοναστήρια, Λαύρες και ασκηταριά και προσπαθούν με κάθε τρόπο να τα ανακαινίσουν και να τα δώσουν πάλι στη λατρεία της Εκκλησίας.

Γι' αυτό η Καλαβρία και η Σικελία για πολλούς αιώνες στην πνευματική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου δέχτηκε με αγαλλίαση και ανοιχτή αγκαλιά τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Η θερμή υποδοχή, τα λάβαρα, οι σημαίες με το δικέφαλο αετό, οι αφίσες κ.λ.π. φανέρωναν τα αισθήματα ενός κόσμου που αιώνες περίμεναν το "δικό τους"! Το ίδιο και ο τοπικός τύπος. Καθημερινά αφιέρωνε άρθρα γι' αυτή την επίσκεψη. Η εφημερίδα il Quotidiano (Ημερησία) μεταξύ πολλών άλλων έγραψε : "Από χθες ο Βαρθολομαίος Α' στην Καλαβρία. Ιδού ο Πατριάρχης ύστερα από 1.000 χρόνια". Σε άλλο άρθρο της σημειώνει : "Η επιστροφή του Πατριάρχη" και αναφέρει τη δήλωσή του : "Είχαμε σ' αυτή τη γη ένα ανεξόφλητο χρέος από αιώνες". Η εφημερίδα il Domani di Catanzaro (Το αύριο του Καταντζάρο) γράφει : "Η Καλαβρία υποδέχεται την Εκκλησία της Ανατολής". Και η εφημερίδα Gazzetta de Sud (Εφημερίδα του Νότου) συμπληρώνει : "Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος συνοδευόμενος από τον πρόεδρο Chiaravalloti (γίνεται) η γέφυρα με την Ανατολή".

Με ανάλογα αισθήματα ξεκίνησε και το δικό του οδοιπορικό στα μέρη αυτά και ο Πατριάρχης με τη συνοδεία του. Μέλη της συνοδείας ήσαν οι Μητροπολίτες Πέργης Ευάγγελος, Αίνου Μάξιμος, Μοσχονησίων Απόστολος, ο Μ. Αρχιδιάκονος Ταράσιος, ο δημοσιογράφος Ν. Μαγγίνας, ο αρχικλητήρας και ο γράφων το οδοιπορικό.

Στις 19 Μαρτίου, ημέρα Δευτέρα, απογειωνόταν η Πατριαρχική συνοδεία από την Κωνσταντινούπολη με προορισμό την πρωτεύουσα της Καλαβρίας την πόλη Catanzaro. Στο αεροδρόμιο της Lamezia Terme υποδέχονταν τον Πατριάρχη ο Μητροπολίτης Ιταλίας Γεννάδιος, οι πρέσβεις της Ελλάδος στην Ιταλία και το Βατικανό, ο Λατίνος Επίσκοπος και πολλοί κληρικοί των δύο Εκκλησιών.

Στο Catanzaro η υποδοχή από τον Κυβερνήτη της αυτόνομης Καλαβρίας, το Δήμαρχο και τον Καθολικό Αρχιεπίσκοπο υπήρξε εγκάρδια. Πολύ θερμή ήταν και η υποδοχή από το λαό, που υποδέχθηκε τον Πατριάρχη με χειροκροτήματα και ενθουσιασμό. Τέλος, στο Κυβερνητικό Μέγαρο έγιναν οι προσφωνήσεις, η αντιφώνηση του Πατριάρχη, καθώς και η ανταλλαγή δώρων.

Στις 20 Μαρτίου, ημέρα Τρίτη, βρεθήκαμε λίγο πιο βόρεια, στην Αγία Σεβερίνα (S. Severina), που βρίσκεται κοντά στον Κρότωνα. Η πόλη της Αγ. Σεβερίνας παλιά ήταν ορθόδοξη Επισκοπή. Η σημαιοστολισμένη πόλη, οι μαθητές με σημαίες, ο λαός με λάβαρα και η μουσική του Δήμου υποδέχθηκαν τον Πατριάρχη με τη συνοδεία του. Επικεφαλής ο τοπικός Επίσκοπος, ο Δήμαρχος και οι λοιπές αρχές. Στις προσφωνήσεις τονίστηκαν οι δεσμοί που συνδέουν τους Καλαβρούς με το Βυζάντιο και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Άλλωστε αυτό φαίνεται από το βυζαντινό Βαπτιστήριο, κτίσμα του 8ου αι. με τις ελληνικές επιγραφές, τη βυζαντινή εκκλησία της Αγ. Φιλομένης και το Κάστρο, μέσα στο οποίο βρίσκονται τα ερείπια ναού με ελάχιστες και φθαρμένες βυζαντινές τοιχογραφίες και τα οστά, προφανώς μοναχών, αφού βρέθηκαν και επιστήθιοι σταυροί. Στη Σεβερίνα τέλεσε ο Πατριάρχης και τα εγκαίνια του Ινστιτούτου Βυζαντινών Σπουδών της Καλαβρίας, που ονομάστηκε Βαρθολομαίος Α'. Επισκεφθήκαμε και τον Καθεδρικό Ναό, που φυλάσσεται, ως ιερό λείψανο, το χέρι της Αγ. Αναστασίας της Ρωμαίας.

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας η συνοδεία αναχώρησε για τον Ιέρακα (Gerace), που υπήρξε μια από τις τρεις μητροπόλεις της άλλοτε ορθόδοξης Καλαβρίας. Στην πλατεία της πόλης είχε στηθεί εξέδρα για την επίσημη υποδοχή του Πατριάρχη και τα γύρω μπαλκόνια είχαν στολιστεί με τις τοπικές τους σημαίες και με σημαίες που έφεραν το δικέφαλο αετό. Στον Καθεδρικό Ναό της πόλεως, μια τεράστια Βασιλική, με έντονα στοιχεία παλαιότητας, η μεγαλύτερη, όπως μας είπαν, Βασιλική της Καλαβρίας, φυλάσσονται τα ιερά Λείψανα των αγίων Παντελεήμονα και Παρασκευής. Συγκινητική ήταν και η πορεία προς το ορθόδοξο Εκκλησάκι του Αγ. Ιωάννη του Χρυσοστόμου (S. Giovannello). Όλοι μαζί ψάλαμε το απολυτίκιο του αγίου, "Τη υπερμάχω στρατηγώ ..." και άλλους ύμνους της περιόδου της Μ. Τεσσαρακοστής. Την πατριαρχική συνοδεία πάντα ακολουθούσε και ο βυζαντινός χορός "Οι Μαΐστορες της βυζαντινής τέχνης" υπό το χοράρχη κ. Στάθη Γρηγόρη, Καθηγητή του Παν/μίου Αθηνών.

Αργά το βράδυ φθάσαμε στην πόλη του Στύλου. Εκεί υποδέχθηκε τον Πατριάρχη, μεταξύ των άλλων αρχών, και ο υφυπουργός Δημοσίων Έργων της Ιταλίας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες των μοναχών μας προσφέρει σημαντική βοήθεια στην παραχώρηση και συνέχεια στην ανακαίνιση πολλών βυζαντινών μνημείων. Όπως διαπιστώσαμε και οι Ιταλοί αντιλαμβάνονται τη σημασία μιας τέτοιας προσπάθειας, που δεν έχει προσηλυτιστικούς σκοπούς, όπως, πολλές φορές τόνισε ο Πατριάρχης στις αντιφωνήσεις του, αλλά στην αναβίωση μιας παράδοσης, η οποία βιώνεται και από τους ίδιους τους κατοίκους αυτών των περιοχών. Άλλωστε τόσο στη Καλαβρία, όσο και στη Σικελία έχουν εγκατασταθεί και ζουν αρκετοί Έλληνες και μεγάλος αριθμός Ελλήνων φοιτητών.

Στις 21 Μαρτίου, Τετάρτη, στον Καθεδρικό Ναό της πόλεως ο τοπικός Επίσκοπος παρέδωσε στον Πατριάρχη μέρος του Ι. Λειψάνου του Αγ. Ιωάννου του Θεριστή για να το μεταφέρει στο ομώνυμο μοναστήρι του. Στο Στύλο μας δόθηκε η ευκαιρία να επισκεφθούμε και την περίφημη Βυζαντινή Εκκλησία της Παναγίας της "Καθολικής", στην οποία κάθε χρόνο οι μοναχοί μας με τη συμμετοχή πολλών ορθοδόξων τελούν την Αναστάσιμη Θ. Λειτουργία και τον Εσπερινό της Αγάπης. Στο τέλος δε λιτανεύουν και την εικόνα της Αναστάσεως στους δρόμους της πόλεως ακολουθούμενοι από πλήθος λαού Ορθοδόξων αλλά και Καθολικών.

Κοντοφούρι: Ελληνόφωνο χωριό. (23/3/2001)

Στη συνέχεια αναχωρήσαμε για το Bivongi, χωριό που απέχει λίγα χιλιόμετρα από το μοναστήρι του Αγ. Ιωάννη του Θεριστή. Και στο χωριό αυτό υποδέχθηκαν την πατριαρχική συνοδεία οι αρχές και οι κάτοικοι με ιδιαίτερα αισθήματα χαράς και αγάπης. Δεν λειτούργησε το σχολείο και οι μαθητές δεξιά και αριστερά του δρόμου καλωσόριζαν τον Πατριάρχη με σημαίες. Στους τοίχους των κτιρίων υπήρχαν αφίσες που έγραφαν "Benvenuto Santita" δηλ. "Καλώς όρισες αγιώτατε".

Τελικά φθάσαμε και στο ορθόδοξο μοναστήρι, που είναι κτισμένο σε μια υπέροχη τοποθεσία με πολλή φυσική ομορφιά. Είναι βυζαντινό, με στοιχεία νορμανδικά και από μακριά φαντάζει σαν ένα κομψοτέχνημα με τον ιδιαίτερα υψηλό τρούλο του. Ευτυχώς, συνεχώς ανακαινίζεται, γιατί ακόμη τα κελλιά του είναι ερειπωμένα. Στην είσοδο υποδέχθηκε τον Πατριάρχη ο ηγούμενος π. Κοσμάς, στον οποίον παρέδωσε ο Πατριάρχης το Ι. Λείψανο του Αγ. Ιωάννου του Θεριστή. Στο μικρό ναό ο Πατριάρχης με επιτραχήλιο, ωμοφόριο και μανδύα τέλεσε τη Δοξολογία και ευλόγησε τα εκεί επιτελούμενα έργα. Η προσφώνηση του ηγουμένου με περιεχόμενο θεολογικό και ύφος λογοτεχνικό έγινε στα ελληνικά, καθώς και η αντιφώνηση του Πατριάρχη. Πρόσφερε στο μοναστήρι ασημένιο δισκοπότηρο και άλλα σκεύη για τις λατρευτικές του ανάγκες. Ήταν πράγματι μια συγκινητική εκδήλωση και στη μικρή δεξίωση που ακολούθησε πληροφορηθήκαμε για το πνευματικό και εκδοτικό ακόμη έργο των πατέρων της μονής.

	Κοντοφούρι: Αναμνηστική φωτογραφία.

Το απόγευμα μας δόθηκε η ευκαιρία να επισκεφθούμε το Σπήλαιο της Παναγίας στην έρημο του Monte Stella. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ορθόδοξη Λαύρα που ήταν αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Κάθε χρόνο οι μοναχοί μας τελούν αγρυπνία και, όπως μας είπαν, συγκεντρώνεται πολύς κόσμος. Στην ίδια περιοχή υπήρχε και δεύτερη Λαύρα, αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Χριστού, καθώς και πολλές σκήτες μοναχών. Το Σπήλαιο της Κοιμήσεως ήταν το Κυριακό τους.

Τέλος, το ίδιο βράδυ καταλήξαμε στην πόλη Bivo - Valenzia, πολύ όμορφη, δυτικά της Ιταλικής χερσονήσου προς το Τυρρινικό πέλαγος. Η υποδοχή έγινε σ' ένα υπέροχο κτίριο με θαυμάσιες τοιχογραφίες στην οροφή του, που είναι το Δημαρχείο της πόλης. Επίσης, ξεναγηθήκαμε, λίγα χιλιόμετρα πιο έξω, στη βυζαντινή Εκκλησία του Οσ. Λουκά, που είναι τοπικός πολιούχος άγιος της περιοχής.

22 Μαρτίου, ημέρα Πέμπτη, συνεχίσαμε την πορεία μας για την κωμόπολη της Σεμινάρας. Εδώ ο Πατριάρχης τέλεσε αγιασμό και θεμελίωσε το ναό που πρόκειται να κτιστεί στη μνήμη των οσίων Ηλίου του Νέου και Φιλαρέτου του Κηπουρού. Το οικόπεδο παραχωρήθηκε από την κοινότητα.

	Κοντοφούρι: Υποδοχή του Πατριάρχη.

Λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω, στο χωριό Μελικουκκά, έγιναν δύο αξιόλογες εκδηλώσεις. Πρώτα τελέστηκε ο αγιασμός στο νέο ορθόδοξο μοναστήρι, που είναι αφιερωμένο στον Όσιο Ηλία το Σπηλαιώτη. Πρόκειται για το κτίριο του πρ. Σιδηροδρομικού σταθμού, που παραχωρήθηκε για να μετατραπεί σε ορθόδοξο μοναστήρι. Οι ανακαινιστικές εργασίες έχουν προχωρήσει αρκετά και σ' αυτό πρόκειται να εγκαταβιώσει ο ιερομόναχος π. Νείλος με τη συνοδεία 3-4 μοναχών. Στη συνέχεια επισκεφθήκαμε το Σπήλαιο του οσ. Ηλία του Σπηλαιώτη, που ακόμη αναβλύζει αγίασμα. Στα παλιά χρόνια ήταν μοναστήρι και σ' αυτό ασκήθηκε και ο μαθητής του Ηλία, ο οσ. Λουκάς.

Καταλήξαμε στο Ρήγιο (Reggio), επίσης παλαιά ορθόδοξη Μητρόπολη. Μας υποδέχθηκαν στο Σεμινάριο της πόλεως.

Επισκεφθήκαμε τον επιβλητικό Καθεδρικό Ναό και το αξιόλογο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, που, μεταξύ των πολλών και σπουδαίων ευρημάτων του, φυλάσσονται οι περίφημοι πολεμιστές του Ριάτσε, έργο του 5ου π.Χ. αι.

Από το Ρήγιο ξεκινήσαμε για τα ελληνόφωνα χωριά της Καλαβρίας στις 23 Μαρτίου, ημέρα Παρασκευή.

Γκαλλιτσιανό: Πλατεία με το όνομα του Πατριάρχη
Γκαλλιτσιανό: Γκρεκάνικα τραγούδια.
Γκαλλιτσιανό: Τραγουδούν Γκρεκάνικα τραγούδια μπροστά στον Πατριάρχη.

Πρώτος σταθμός το χωριό Κοντοφούρι ή Κοντοχούρι. Έξω από το χωριό υποδέχθηκαν τον Πατριάρχη οι κάτοικοι με τις κοινοτικές αρχές, καθώς και οι μαθητές από τα γύρω χωριά με ανθοδέσμες, σημαίες και με ένα πανώ που έγραφε στα ελληνικά : "Οι μαθητές και οι διδάσκοντες των σχολείων του Κοντοφουρίου και του Ροχουδίου καλωσορίζουν τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο Ι'".

Από το Κοντοφούρι ανηφορίσαμε για το Γκαλλιτσιανό, σπουδαίο ελληνόφωνο χωριό. Ο δρόμος που μας έφερε σ' αυτό θα ονομαστεί "οδός Βαρθολομαίου Α'", αφού ασφαλτοστρώθηκε ειδικά για την επίσκεψη του Πατριάρχη. Το χωριό αυτό μας θυμίζει κλασικό ελληνικό ορεινό χωριό. Τα στενά δρομάκια του είχαν ελληνικές επιγραφές, όπως : οδός Μ. Αλεξάνδρου, Πυθαγόρα, Παναγίας της Ελλάδας κ.λ.π. Στη πλατεία, που έγινε και η υποδοχή, μια πέτρινη πλάκα έγραφε . "PLATIA PATRIARCHI KONSTANTINUPOLI". Εδώ χόρεψαν και τραγούδησαν στη Γκρεκάνικη διάλεκτό τους. Στο ίδιο μέρος μιλήσαμε με τους κατοίκους στη δίκή τους Γκρεκάνικη διάλεκτο. Προορισμός μας το προσκύνημα στην ορθόδοξη Εκκλησία, που ονομάζεται "Παναγία της Ελλάδος". Νεόκτιστη, με βυζαντινό χρώμα, στολισμένη με ελληνικές και βυζαντινές σημαίες, δέχθηκε τους λατρευτικούς ύμνους που έψαλε ο Πατριάρχης και η συνοδεία του. Ευχή των μοναχών που μας συνόδευαν και των κατοίκων ήταν να ιδρυθεί γυναικεία μονή, για να εξυπηρετεί τις λατρευτικές ανάγκες των 15 περίπου ορθοδόξων Γκρεκονιανών οικογενειών, αλλά και στη διατήρηση της γλώσσας. Το χωριό έχει αδελφοποιηθεί με το Δήμο Αλίμου, γι' αυτό και μια πλατεία φέρει το όνομα τον Δήμου.

Με συγκίνηση αφήσαμε το Γκαλλιτσιανό για να κατέβουμε στη Bova Marina. Πρόκειται για το επίνειο της Μπούα (Ελληνικά) ή Bova (Ιταλικά), ορεινού ελληνόφωνου χωριού.

	Bova Marina: Υποδοχή του Πατριάρχη από μαθητές

Στη Bova Marina στεγάζεται το περιφερειακό Ινστιτούτο Ελληνόφωνων Σπουδών της Καλαβρίας. Στο προαύλειο του Ινστιτούτου υποδέχθηκαν τον Πατριάρχη οι καθηγητές, οι αρχές και οι μαθητές, που ανέμιζαν ιταλικές και ελληνικές σημαίες.

Στην αίθουσα τελετών προσφώνησαν τον Πατριάρχη πολλοί καθηγητές στη Γκρεκάνικη διάλεκτο, έγιναν στην ίδια διάλεκτο απαγγελίες ποιημάτων, καθώς και κοπέλες με τοπικές ενδυμασίες τραγούδησαν δικά τους, τοπικά τραγούδια. Με τις προσφωνήσεις και την θερμή αντιφώνηση του Πατριάρχη, με την ανταλλαγή δώρων και τις αναμνηστικές φωτογραφίες, δημιουργήθηκε μια ζεστή και συγκινητική ατμόσφαιρα.

Τέλος, με ελικόπτερο μεταφερθήκαμε απέναντι στη Σικελία, στο χωριό Μαντανίτσι (Mandanici), που κοντά του βρίσκεται το ορθόδοξο μοναστήρι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Πρόκειται για παλαιό βυζαντινό κτίσμα, που τώρα ανακαινίζεται, αφού σ' αυτό θα στεγαστεί και το Ινστιτούτο Ελληνορθόδοξων Μελετών της Μεγ. Ελλάδας. Στον περίβολο της μονής, μετά τον αγιασμό, ο Πατριάρχης τέλεσε την ακολουθία των Χαιρετισμών (Δ' Στάση), ενώ τον Κανόνα έψαλε ο βυζαντινός χορός των "Μαϊστόρων".

Mandanici: Ακολουθία αγιασμού (23/3/2001)

Πράγματι το τοπίο ήταν ειδυλλιακό και η όλη ατμόσφαιρα κατανυκτική.

Οδικώς καταλήξαμε στο Aceriale, προάστειο της Κατάνης. Σε ξενοδοχείο είχε διοργανωθεί το Δ' συνέδριο των Εκκλησιών της Σικελίας. Ήταν η τελευταία ημέρα του συνεδρίου και βρεθήκαμε μπροστά σε μια κοσμοπλημμύρα, όταν υποδέχθηκαν τον Πατριάρχη 2.000 σύνεδροι, τρεις καρδινάλιοι και όλοι οι Επίσκοποι της Σικελίας.

Η αίθουσα τελετών τον ξενοδοχείο κατάμεστη. Στην προσφώνηση του Καρδιναλίου Cassidy, όπως και στην αντιφώνηση του Πατριάρχη, τονίστηκε η ανάγκη για τη συνέχιση του Θεολογικού διαλόγου μεταξύ των δύο Εκκλησιών, καθώς και για μια πορεία ενότητας στην 3η χιλιετία που μόλις άρχισε. Η 1η χιλιετία, τόνισε ο Πατριάρχης, διατήρησε την ενότητα των Εκκλησιών παρόλα τα προβλήματα που δημιουργούνταν. Η 2η χιλιετία δυστυχώς ήταν περίοδος χωρισμού. Ευχή όλων είναι η 3η χιλιετία να οδηγήσει στην ενότητα και τη συμφιλίωση, που όλοι μας επιθυμούμε και προσευχόμαστε γι' αυτή. Τα χειροκροτήματα ήσαν παρατεταμένα!

	Γκαλλιτσιανό: Άποψη. (23/3/2001)

Στις 24 Μαρτίου, Σάββατο, τελευταία ημέρα του οδοιπορικού, αφού επισκεφθήκαμε τον Κυβερνήτη και το Δήμαρχο της Κατάνης, τον Καθεδρικό Ναό, όπου και η Κρύπτη της Αγ. Αγάθης, καταλήξαμε στον Ορθόδοξο Ναό του Αγ. Λέοντος. Ο Αγ. Λέων υπήρξε επίσκοπος Κατάνης (9ος αι.). Ο Ναός, στο κέντρο της πόλεως, παραχωρήθηκε στη Μητρόπολη Ιταλίας. Είναι αρκετά ευρύχωρος, με βοηθητικούς χώρους, θα γίνει κέντρο συνάντησης των πολλών φοιτητών μας που σπουδάζουν στην πόλη, όχι μόνο για τις λατρευτικές του ανάγκες, αλλά και για άλλες εκδηλώσεις.

Μετά τη Δοξολογία μίλησε στους φοιτητές ο Πατριάρχης ενισχύοντάς τους στην προσπάθεια να σπουδάσουν μακριά από την πατρίδα και τους έδωσε την Πατριαρχική ευλογία του για αίσιο πέρας των σπουδών τους.

Μετά το μεσημέρι το ελικόπτερο μας μετέφερε στο Παλέρμο με τη συνοδεία του Καρδιναλίου της πόλεως. Ύστερα από μια μικρή τελετή στο Επισκοπικό Μέγαρο και στον Καθεδρικό Ναό, αναχωρήσαμε για το αεροδρόμιο, που μας περίμενε ιδιωτικό αεροσκάφος για τη μεταφορά μας στην Κωνσταντινούπολη.

Έτσι, το βράδυ του Σαββάτου, 24 Μαρτίου, παραμονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, επιστρέψαμε στην Πόλη με αισθήματα αισιόδοξα για το έργο που επιτελείται στη Μ. Ελλάδα. Και τα αισθήματα αυτά ενισχύονται και για την ανταπόκριση που βρίσκει το έργο αυτό και από μέρους των κρατικών αλλά και των εκκλησιαστικών αρχών της Ιταλίας. Ο Πατριάρχης με τα άπταιστα Ιταλικά του καταγοήτευσε τους ακροατές του, αλλά και ενίσχυσε όσους κοπιάζουν για τη συντήρηση μιας μακρόχρονης παράδοσης στις περιοχές της άλλοτε δικαιοδοσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Ας ευχηθούμε και στις άλλες προσκυνηματικές πορείες του, όπως αυτή το Μάϊο του 2001 στην Καππαδοκία, ο Πατριάρχης του Γένους να έχει τις ίδιες επιτυχίες προς δόξα της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, αλλά και του απανταχού Ελληνισμού.